Sinsinati
New member
Bitmek bilmez mobbingler, şiddet, ağır çalışma şartları; Türkiye yalnızca hekimlerini mı kaybediyor yoksa geleceğini mi? Beğenilen Yel & Melis Karaca
Ankara Şehir Hastanesi’nde bakılırsavli asistan doktor Rümeysa Şen’in hastanedeki 36 saat süren nöbet daha sonrasında, meskenine giderken geçirdiği trafik kazasında ömrünü kaybetmesi, Türkiye’de tabiplerin sık sık gündeme getirdiği fakat gereğince seslerini duyuramadıkları sıkıntıları bir kere daha su yüzüne çıkarttı. bir epeyce hekim ülkeden ayrılmanın yollarını ararken, bu durum “tabip göçü” niçiniyle Türkiye’nin ilerleyen senelerda önemli sorun yaşayabileceği telaşını de birlikteinde getiriyor.
toplumsal hayatlarının yok denecek kadar aza inmesi üzere, çalışma şartlarının her geçen gün biraz daha ağırlaşmasıyla epey sayıda tabip, meslek hayatlarını Türkiye haricinde sürdürmek için gayret sarf ediyor. bir hayli tıp fakültesi öğrencisi de, mezun olmadan yurtharicinde çalışmanın yollarını arıyor.
Bir tabibin yurt haricinde çalışabilmesi için alması gereken ‘iyi hâl belgesini’ delilleyen kuruluş olan Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) T24’e sunduğu datalar, yurt dışına gitmek üzere başvuran hekimlerin sayısında çarpıcı artışı gözler önüne seriyor. Buna göre, 2019 yılında toplam 1047 tabip Türkiye’den ayrılmak için başvururken, 2020’de 931, 2021’in eylül ayına kadar ise toplam 967 hekimin başvurduğu görülüyor.
“Doktorlar niye gitmek istiyor” sorusunun cevabını Türk Tabipleri Birliği ile gidenler ve gitmeye hazırlananlarla konuştuk:
“Eskiden TUS dershanelerine masraflardı, artık Almanca kurslarına gidiyorlar”
TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, son senelerda tabiplerin göçünde önemli artış olduğunu, her ay ortalama 100 tabibin yurt dışına çıkmak için ‘iyi hal’ evrakı almak istediğini belirtiyor. Bulut, “Evvelce TUS dershanelerine giderdi tıp öğrencileri, artık Almanca kurslarına gidiyorlar, kurslar tıka basa tıp öğrencisi dolu” diyor.
Bulut, iş teminatının zayıflamasını, mali niçinleri, ‘zorunlu hizmet’ durumunu ve sıhhatte şiddet olaylarını örnek gösteriyor ve ekliyor:
“Demokrasi ve barışın olmaması en temel etkenlerden biri, beşerler geleceklerini bakılırsamiyorlar. KHK’lar, mali durumlar gelecekle ilgili kaygı duymalarına niye oluyor. En başarılı öğrencilerimizi yurt dışına kaybediyoruz.”
“En epeyce Almanya tercih ediliyor”
Bulut, tabiplerin, B2 lisan dokümanları olduğu sürece 6 ayda denklik alabildikleri için başta Almanya olmak üzere İngiltere, Kanada, Finlandiya, İsviçre üzere ülkelere gittiklerini, bu ülkelerde tabip açığı olduğunu söylüyor.
“İş garantisi yok edilmiş durumda”
Bulut, tabiplerin yurt dışına gitme münasebetlerinde “iş teminatının zayıflatılmış bulunmasına” dikkat çekiyor:
“Yasalara göre, bir kişiyi devlet memuriyetinden menetmek için davalar açılır, soruşturmalar açılır fakat şu an o denli değil. Kimlerden oluştuğu aşikâr olmayan kurullarda, 2-3 tane polis fişiyle öğrenciler fişleniyor ve meslekten menediyorlar ya da atılıyorlar… Hükümet partizanca davranıyor. Kendisinden olmayanlara doktorluk mesleğini yapmayacak biçimde kararlar veriyor. Bu kurullardan giden kararlar da süratle bakanlıklar tarafınca sürece koyuluyor… İş teminatı yok edilmiş, haklar gasp edilmiş durumda.”
“2003’ten beri hekimlerin maaşına iyileştirilme yapılmadı”
Bulut, 2003’ten bu yana Türkiye’de tabiplerin maaşına güzelleştirme yapılmamasına vurgu yapıyor ve ekliyor:
“Şu an doktor maaşlarına yüzde 150 artırım yapmadıkça, 2003 oranlarını yakalayamayacak. 2003’ten bu yana satın alma güçleri hayli geriledi, yüzde 33’e, 40’a geriledi. Yurt haricinde daha güzel mali imkânlar buluyorlar. Örneğin Almanya’da aylık olarak 8 ila 10 bin Euro para alıyorlar. Türkiye’de bunu alabilme ihtimalleri yok. Türkiye’de alacağı para 4,500 TL… İş kaybetme riski de yok orada ve en mühimlerinden biri tabipler şiddet görmüyorlar.”
“Mecburi hizmet, eşleri istifaya itiyor”
Bulut, ‘mecburi hizmet‘ teriminin da doktorları yurt dışına iten faktörlerden biri olduğunu söylüyor. Farklı vilayetlerde nazaranvlendirilen hekimlerin ailelerinin parçalanmak zorunda kaldığını söyleyen Bulut, tahlil bulamayan eşlerin, istifa ederek yurt dışına gittiğini belirtiyor ve 2017’de Batman’da, ailesinden farklı olarak doktorluk nazaranvini sürdüren Engin Karakuş’un intiharını örnek gösteriyor:
“Mecburi hizmet yerine alımlı teklifler oluşturulması lazım. Bir doktor, bir yere gideceği vakit karşılıklı isteklerinin oluşması lazım. Tıp fakültesine başlarken devletin öğrencilik sürecinde konaklama ve harçlık imkânı sağlaması da mecburi hizmet teriminde istek oluşması açısından uygulanabilir. Bana geldiğinde kapitalist, liberal, hür piyasacı olan sistem, tabiplere geldiği vakit otokratik, faşist hale geliyor.”
Çizgi: Tan Oral
Gidenler ne diyor?
Nisan ayından bu yana Münih’te yaşayan Dr. İhtimam B. Demir, Almanya’da tabip olarak çalışmak için imtihana hazırlanıyor. Gelecek ay hastane stajına başlayacak olan Dr. Demir, Türkiye’de 3 yıl acil servis ve iş yeri doktoru olarak çalıştığını söylüyor.
Dr. Demir, yurt haricinde hekimlik sonucunı tıp fakültesine başladığı 2010 yılında verdiğini ve fakülteyle eş vakitli olarak Almanca kursuna da kaydolduğunu söylüyor.
Türkiye’de pratisyen tabip olarak çalıştığı süreçten bahseden Dr. Demir iş yükünün fazlaca olduğunu belirtirken, sıhhatte şiddet sıkıntısını vurguluyor.
Demir, şunları söylüyor: “B
unu tabibe şiddete indirgememek gerekiyor. Diğer çalışma arkadaşlarımız da bu sürecin mağduru oluyor. Şunu söyleyeyim ki bakılırsavi başında sıhhat çalışınanına şiddet, korkarım ki yalnızca Türkiye yahut Ortadoğu’ya has bir şeydir. Bu bahis fazlaca yıkıcı ve üstünde ehemmiyetle durulması gerekiyor.”
“Boş vakit, adil maaş, çalışma hakları sağlanıyor”
Türkiye ve Almanya’da hekimlerin çalışma şartları içinde önemli bir fark olduğunu belirten Özer, Almanya’da tabiplerin boş vakit, alım gücü, maaşlar, çalışma hakları üzere konularda bir “toplumsal refah devletinin olması gerektiği üzere” çalıştığını belirtiyor ve ekliyor: “esasen bana bakılırsa birinci motivasyon boş vakit ve emeğinizin karşılığını alabileceğiniz adil bir gelirdir.
yıllardır Türkiye’de çalışmış olan, uzmanlığını almış olan hatta aile kurmuş bir fazlaca arkadaşım da Almanya’ya gelmeye karar verebiliyor. Bu “göze alma hâli” bile Türkiye’deki durumun yıkıcılığını gözler önüne seriyor. “
“Yurt dışına giden doktorlar sıhhat kültür şoku yaşıyor”
Almanya’da Türkçe konuşan bir doktorun avantajları olduğunu belirten Dr. Demir, şu biçimde açıklıyor:
“1960’larda başlayan personel göçünden bu yana Türkiye’den gelenler azınlık statüsünde bile değil. Bir biçimde sisteme entegre olmuşlar. ötürüsıyla klinikte Türkçe konuşmak avantaja dönüşüyor aşikâr bölgelerde. Bilhassa Kuzey Ren Vesfalya bölgesinde ya da Berlin’de hekimlik yaparken bu bariz bir avantaj.”
Dr. Demir, doktorların yurt dışına giderken farklı bir sıhhat sistemi, sıhhat kültürü ortasında çalışmaya hazır olması gerektiğini vurguluyor:
“Yurt haricinde doktor olarak çalışmak kolay bir şey değil. örneğin bir mühendis, bir IT uzmanı ya da işini İngilizce yürüten biri ile gittiği ülkenin lisanını bilmek zorunda olan bir sıhhat profesyoneli içinde dağlar kadar fark var. bir hayli doktor arkadaşın bunu gözden kaçırdığını düşünüyorum.
Örneğin Almanya’da 10’dan fazla diyalekt konuşuluyor. Buna adapte olmak, bir Alman vatandaşının sağlıktan ne anladığını, sıhhat hizmetlerine başvurma davranışlarını ya da toplumsal güvenlik sisteminin nasıl işlediğini öğrenmeniz gerekiyor. “Sağlık kültür şoku” yaşıyor doktorlar. Bu fevkalade bir göze alma hâli. Bu şirketler dünyasında yaşayan bir beyaz yakalanın epey yaşadığı bir durum değil. Biz mesleğimizi öteki bir terminolojide, öteki bir kültürel atmosferde icra ediyoruz. İki ülke içinde bir hastaya antibiyotik yazma anlayışı içinde bile büyük bir fark var.”
Dr. Demir, Türkiye’den sıhhat sisteminin geleceğinden “umutsuz” olduğunu düşünüyor.
“Gitmek değil, asıl kalmak büyük yürek ve emek istiyor”
Türkiye’de 3 yıl psikiyatri asistanlığı olmak üzere 6 yıl çalışan Osman Bakkal, 4 yıldır Almanya’da yaşıyor. Çalıştığı üniversite hastanesinde acil tabip eksikliği niçiniyle bir epeyce kasvet yaşadığını lisana getiren Bakkal, yurt dışına gitmesine karar vermesinde 15 Temmuz daha sonrası yaşanan sürecin ve 2017’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin referandumla kabul edilmesinin tesirli olduğunu söylüyor.
Türkiye’de Almanca öğrenmeye başladığını ve birinci vakit içinderda 1 yıllık lisan vizesi ile Almanya’ya gittiğini söyleyen Bakkal, Almanya’ya denklik için sunması gereken dokümanları Türkiye’de çalıştığı hastaniçin zorlukla aldığını belirtiyor. “Her kademesi epeyce zordu, ince bir planlama yapmak zorunda kaldım” diyen Bakkal şu biçimde devam ediyor:
“TUS’u kazanmak için 3 yıl çalışmış, 3 yıl da asistanlık yapıp, haftada 80 saat çalışmıştım. OHAL devrinde bıraktığım için de Türkiye’de ömür uzunluğu uzman olamayacaktım. Bir anda hepsini riske attım, zira benim haklarım kısıtlanıyordu… Denkliğimi bir senede aldım. Türkiye’deki asistan doktorların 1 yılda gösterdiği emeğin tahminen de daha azını vererek denklik aldım. Bu sebeple gitmek değil, asıl kalmak büyük cüret ve emek istiyor.
“Sistemin bütün tartısı haksız yere asistan doktorlara biniyor”
Bilhassa asistan tabiplerin çalışma kaidelerinin zorluğuna değinen Bakkal, “Çoğu genç, maddi birikimi kâfi değil. Kısım şeflerinin her türlü haksızlığına göz yummak zorunda kalıyorlar. Fakat uzman doktorların ellerinde daha fazlaca imkân var. İstifa edip özel kesimde de çalışabilir, yeniden atamaya da girebilir. Sistemin bütün tartısı haksız yere asistan tabiplere biniyor. Bunu bakanlık, rektörler, klinik şefleri herkes biliyor fakat bu sistem işlerine geldikleri için kimse ses çıkarmıyor” diyor. Almanya’da ise TUS gibisi bir imtihan olmadığı için istifa edip öbür bir hastaneye geçilebileceğini söyleyen Osman, “bu sayede asistanlara baskı uygulanmadığını” söylüyor.
Bakkal, Almanya’da hastalarının kendisine yaklaşımını sorduğumuzda ise, “3 yıldır hastadan yahut hasta yakınlarından en ufak reaksiyon görmedim, her biri vakit ayırdığım için samimice teşekkür ediyor. Bu duruma hâlâ şaşkınım” cevabını veriyor.
Bakkal ayrıyeten, ayda 2 defa yaptığı gece nöbeti daha sonrası istirahatleri olduğunu, ekstra müsaadeler eklendiğini ve maaşında önemli bir artış olduğunu da lisana getirerek, “Buradaki tüm imkanlar Türkiye’de bana sunulsa da dönmem. Zira hâlâ taban fiyat 2800 lira olacak, mezun gençler iş bulamıyor olacak, üniversitelere kayyımlar atanıyor olacak ve torpil listeleri çarşaf çarşaf yayınlanacak…” diyor.
“Hem hastalar için birebir vakitte tabipler için sıkıntılı bir sistem”
3 yıldır Almanya’da dahiliye hekimi olarak çalışan Can Doğrul, Almanya’ya gitmek isteyen hekimlerin yer aldığı 640 kişilik bir Telegram kümesini yönetiyor beraberinde.
Doğrul, Türkiye’de doktorluk yaptığı sırada 6 ay acilde güç kaideler altında çalıştığını söz ediyor ve Almanya’nın sistemi ile kıyaslıyor:
“Çalışma saatleri ve nöbet sayıları Almanya’da daha insancıl. Genelde Almanya’da ayda 5 nöbet tutulur, saat sabah 11 üzere başlar, sonraki gün sabah 9 üzere biter. 22 saati pek geçmez. Türkiye’de pratisyen doktorlar mezun oldukları üzere acillerde çalışmaya başlarlar. Ayrıyeten birden fazla vakit hastaları danışacak birini bulmak da mümkün değildir. Bu hem hastalar için birebir vakitte tabipler için problemli bir sistemdir. Zira acilde çalışmak için -bence- kâfi deneyimimiz olmadan mezun oluyoruz. 24 saatlik bir acil nöbetinde bakılan hasta sayısı 300’ü bulabilir, bu ne hasta için ne de tabip için sağlıklı bir durumdur.”
Doğrul da Almanya’daki hastalarının tavrının, Türkiye’dekilere kıyasla daha olumlu ve kibar olduğunu söylüyor.
“Birileri vaktinde ezildiği için alttan gelenleri ezmek zorunda hissediyorlar”
Türkiye’de asistan hekimlerin yaşadığı meselelerin da altını çizen Doğrul, hoca-asistan ilgisinin Türkiye’den ‘fazlaca daha uygun olduğunu’ söylüyor:
“Türkiye’de asistanlarını tanımayan klinik şefleri bile görmüşlüğümüz var. Randevu alıp odasına gidip bir şey konuşamazsınız. Sizi ve sizin sıkıntılarınızı asla umursamazlar. Asistan hekimlerin çalışma şartları ile ilgili birilerini eleştireceksek bunun başında bence kısım liderleri, hocalar ve kıdemli asistanlar gelir. Türkiye’de kıdemlilik üzere saçma sapan, primitif bir sistem var. Birileri vaktinde ezildiği için alttan gelenleri ezmek zorunda hissediyorlar”
Doğrul, çalışma kuralları yanında yurt dışına göç etme niçinlerini sorduğumuzda ise, “Alım gücü, Avrupa’da rahatça seyahat edebilme imkanı, ekonomik ve siyasi istikrar yardımıyla uzun vadeli planlar yapabilme imkanı, sıhhat ve eğitimin fiyatsız kaliteli olması, farklı kültürden beşerlerle arkadaşlık etme fırsatlarının olması diye liste uzar gider” cevabını veriyor.
Doğrul, Türkiye’deki sıhhat sisteminde değiştirilmesi gerekenler konusunda da 5 dakikaya düşürülmesi reaksiyon çeken muayene müddetlerinin, en az 20 dakikaya çıkartılması, nöbet sayılarının azaltılması ve daha sonrasında müsaadeli olacak biçimde düzenlenmesi gerektiğini söylüyor:
“Ancak bunun için önemli ölçüde yeni doktora muhtaçlık var ve hekimler bu derece yurtdışına gidiyorken bunun sağlanması epey güç. Türkiye’de sistemsizlik, umursamazlık ve işini ciddiyetle yapmama durumu tıp fakültesi eğitiminden hastanesine kadar her yerde görünüyor. Burada insanların birden fazla ne iş yaparsa yapsınlar işlerini epey ciddiye alıp ağır bir biçimde çalışıyorlar. Lakin yanlış anlaşılmasın çalışma müddeti bir daha de günlük 8 saati pek geçmiyor.”
Gitmeyi planlayanlar ne istiyor?
Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi’nden bu yıl mezun olan, pratisyen doktor olarak çalışan ve asistanlığa başlayacak olan Tabip Burak Berke Su, hekimlik mesleğini İngiltere’de sürdürmeye hazırlanıyor.
Tabip Su, tıp fakültesine başladığında gelecek planları içinde yurt haricinde hayat kurmanın bulunmadığı belirterek “Beni ülkenin ve doktorluğun ortasında bulunduğu durum bu sonucu almaya itti” diyor.
“Orada doktorların aslında ne kadar insani formlarda çalışabildiğini gördüm”
Beşinci sınıfta seçmeli stajını bir ay boyunca İngiltere’de endikronoloji alanında gerçekleştiren Dr. Su, buradaki deneyimini şu biçimde anlatıyor:
“Orada doktorların aslında ne kadar insani biçimlerde çalışabildiğini, bunun ne kadar düzgün bir biçimde yapılabildiğini gördüm. bu biçimde kesin sonucu aldım. Artık İngiltere’ye gitme sürecini tamamlamaya çalışıyorum.”
Yurt dışına gitmeye hazırlanan ya da giden bir epey doktorun söylemiş olduği üzere İngiltere’de hekimliği sürdürme sürecinin de kolay olmadığını belirten Dr. Su, önündeki adımları şöyleki anlatıyor:
“Biz bu kadar emek vermeyi göze alacak kadar bir bıkmışlık ve çaresizlik ortasındayız. İngiltere için evvela PLAB1 ve PLAB2 isminde iki tane imtihana gireceğim. PLAB1, bizdeki TUS’un karşılığı, daha kolay versiyonu. Sahiden tıp fakültesinden mezun olmuş bir pratisyen doktorun bilmesi gerekenleri sorguluyorken PLAB2 de simülasyon üzerine bir imtihan. sonrasındasında denklik alıyorsunuz. Alışılmış bunun için başta sizin üniversitenizi İngiltere’nin tanıyor olması gerekiyor. Bir de PLAB imtihanlarından evvel lisan imtihanları geçmeniz gerekiyor. Denklik daha sonrası biraz mülakat üzerinden ilerliyor. CV, portfolyo gerektiriyor ki Türkiye’de bu hiç gerek duymadığımız bir şey, istemesek de atanabiliyoruz. Orada süreç fazlaca da kolay olmayacak.”
“TUS’ta seçimler ‘daha rahat’ kısımlara yöneliyor”
Su, Türkiye’de tabip olmanın zorluklarını şöyleki sıralıyor: “Sağlıkta şiddet, 36 saat nöbetler, mobbing, ‘Ben çektim sen de çek’ zihniyetindeki hocalar, hiyerarşi…” Su, bütün bu sebeplerin farklı mefkurelerle başladığı hekimlik yolunda rotasını değiştirmesine niye olduğunu söylüyor.
Türkiye’de hekimliğin geleceğine dair kaygıları olan tek yeni mezun tabibin kendisi olmadığını belirten Su, “TUS imtihanındaki sıralama ölçütleri bile değişti. Doktorluğa dair daha ‘prestijli’ görünecek göğüs cerrahisi, beyin cerrahisi üzere kısımlara TUS’ta barajı geçerek girebiliyorsunuz zira insanlarda bir bıkmışlık var. Beş dakikada bir hasta görmek, hastaların size davranışları bunda tesirli oluyor” diyor.
“Emek verdiğim bir hastadan şiddete varan yansılar nazaranceksem…”
Doktorluk mesleğini epeyce sevdiğini söyleyen Su, “en büyük korkusunun” idealist ruhunu kaybetmek olduğunu belirtiyor. Çok sayıda tabibin daha meşakkatli olan yurt dışı rotasına yöneldiğinin altını çizen Dr. Su, kelamlarını şöyleki tamamlıyor:
“Emek verdiğim bir hastadan şiddete varan reaksiyonlar nazaranceksem ve bu yanına kâr kalacaksa bu benim için bir kırmızı çizgidir. Beşerler bu süreci yaşamamak için benim anlattığım İngiltere üzere süreçlere giriyor, Amerika’da epeyce daha fazla kademeli imtihana çalışıyor, sıfırdan Almanca, İngilizce öğreniyor. Bu beşerler salak mı? Sahiden hekimsiz kalıyoruz. İngiltere’de yalnızca Türkiye’den gidenlerin rekabetini görüp şaşkınlık geçiriyorum.”
“Günde 100’den çok hasta, otomatikleştiren bir sıhhat sistemi…”
19 Mayıs Üniversitesi’nde tıp eğitimini sürdüren, yurt dışına gitmeye hazırlanan ismini vermek istemeyen bir öğrenci, Türkiye’de kaldığı takdirde kendisini bekleyen çalışma şartlarını şu biçimde anlatıyor:
“Burada tabip olduğumda günde 100’den çok hasta baktığım, hiç birine kâfi ilgiyi veremediğim, otomatikleşmeye başlayan bir sıhhat hizmeti verdiğim ve beraberinde kendi hayatıma vakit ayıramadığım bir hekimlik süreci görüyorum.
Yurt haricinde
bunun 10’da 1’i kadar hastaya bakarak ve ağır şartlarda çalışmadan hem mesleksel tatminimi hem kendi ömrümü daha hoş yaşayacağımı düşünüyorum. Türkiye’de günümüz iktisadıyla hazırlık, tıp ve uzmanlık dâhil benim için hiç uzatma yapmadığım taktirde 12 yıllık bir müddetç var.
Vazgeçilen hafta sonları, uykular ve ayda tutulan 10’dan fazla nöbet… Bunlar sonucunda alacağım maaşla, ucuz bir otomobil almak için bile uzun müddet birikime
gereksinim duyacağım, bu da bana emeğimin karşılığını alamayacağımı hissettiriyor.”
Öğrenci, bu münasebetle TUS imtihanının bilakis kişinin istediği tarihte girebildiği, klinik ve temel bilimin farklı vakit içinderda test edildiği, olay simülasyonları barındıran ABD imtihanı USMLE’ye hazırlandığını söylüyor.
Yurt dışına hazırlanan bir diğer öğrenci ise bu sonucu aldıktan daha sonra birebir anda TUS’a hazırlanmanın fazlaca mümkün olmadığını belirterek “Tüm kartlarımızı ortaya koyduk üzere bir durum var” diyor.
Ankara Şehir Hastanesi’nde bakılırsavli asistan doktor Rümeysa Şen’in hastanedeki 36 saat süren nöbet daha sonrasında, meskenine giderken geçirdiği trafik kazasında ömrünü kaybetmesi, Türkiye’de tabiplerin sık sık gündeme getirdiği fakat gereğince seslerini duyuramadıkları sıkıntıları bir kere daha su yüzüne çıkarttı. bir epeyce hekim ülkeden ayrılmanın yollarını ararken, bu durum “tabip göçü” niçiniyle Türkiye’nin ilerleyen senelerda önemli sorun yaşayabileceği telaşını de birlikteinde getiriyor.
toplumsal hayatlarının yok denecek kadar aza inmesi üzere, çalışma şartlarının her geçen gün biraz daha ağırlaşmasıyla epey sayıda tabip, meslek hayatlarını Türkiye haricinde sürdürmek için gayret sarf ediyor. bir hayli tıp fakültesi öğrencisi de, mezun olmadan yurtharicinde çalışmanın yollarını arıyor.
Bir tabibin yurt haricinde çalışabilmesi için alması gereken ‘iyi hâl belgesini’ delilleyen kuruluş olan Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) T24’e sunduğu datalar, yurt dışına gitmek üzere başvuran hekimlerin sayısında çarpıcı artışı gözler önüne seriyor. Buna göre, 2019 yılında toplam 1047 tabip Türkiye’den ayrılmak için başvururken, 2020’de 931, 2021’in eylül ayına kadar ise toplam 967 hekimin başvurduğu görülüyor.
“Doktorlar niye gitmek istiyor” sorusunun cevabını Türk Tabipleri Birliği ile gidenler ve gitmeye hazırlananlarla konuştuk:
“Eskiden TUS dershanelerine masraflardı, artık Almanca kurslarına gidiyorlar”
TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, son senelerda tabiplerin göçünde önemli artış olduğunu, her ay ortalama 100 tabibin yurt dışına çıkmak için ‘iyi hal’ evrakı almak istediğini belirtiyor. Bulut, “Evvelce TUS dershanelerine giderdi tıp öğrencileri, artık Almanca kurslarına gidiyorlar, kurslar tıka basa tıp öğrencisi dolu” diyor.
Bulut, iş teminatının zayıflamasını, mali niçinleri, ‘zorunlu hizmet’ durumunu ve sıhhatte şiddet olaylarını örnek gösteriyor ve ekliyor:
“Demokrasi ve barışın olmaması en temel etkenlerden biri, beşerler geleceklerini bakılırsamiyorlar. KHK’lar, mali durumlar gelecekle ilgili kaygı duymalarına niye oluyor. En başarılı öğrencilerimizi yurt dışına kaybediyoruz.”
“En epeyce Almanya tercih ediliyor”
Bulut, tabiplerin, B2 lisan dokümanları olduğu sürece 6 ayda denklik alabildikleri için başta Almanya olmak üzere İngiltere, Kanada, Finlandiya, İsviçre üzere ülkelere gittiklerini, bu ülkelerde tabip açığı olduğunu söylüyor.
“İş garantisi yok edilmiş durumda”
Bulut, tabiplerin yurt dışına gitme münasebetlerinde “iş teminatının zayıflatılmış bulunmasına” dikkat çekiyor:
“Yasalara göre, bir kişiyi devlet memuriyetinden menetmek için davalar açılır, soruşturmalar açılır fakat şu an o denli değil. Kimlerden oluştuğu aşikâr olmayan kurullarda, 2-3 tane polis fişiyle öğrenciler fişleniyor ve meslekten menediyorlar ya da atılıyorlar… Hükümet partizanca davranıyor. Kendisinden olmayanlara doktorluk mesleğini yapmayacak biçimde kararlar veriyor. Bu kurullardan giden kararlar da süratle bakanlıklar tarafınca sürece koyuluyor… İş teminatı yok edilmiş, haklar gasp edilmiş durumda.”
“2003’ten beri hekimlerin maaşına iyileştirilme yapılmadı”
Bulut, 2003’ten bu yana Türkiye’de tabiplerin maaşına güzelleştirme yapılmamasına vurgu yapıyor ve ekliyor:
“Şu an doktor maaşlarına yüzde 150 artırım yapmadıkça, 2003 oranlarını yakalayamayacak. 2003’ten bu yana satın alma güçleri hayli geriledi, yüzde 33’e, 40’a geriledi. Yurt haricinde daha güzel mali imkânlar buluyorlar. Örneğin Almanya’da aylık olarak 8 ila 10 bin Euro para alıyorlar. Türkiye’de bunu alabilme ihtimalleri yok. Türkiye’de alacağı para 4,500 TL… İş kaybetme riski de yok orada ve en mühimlerinden biri tabipler şiddet görmüyorlar.”
“Mecburi hizmet, eşleri istifaya itiyor”
Bulut, ‘mecburi hizmet‘ teriminin da doktorları yurt dışına iten faktörlerden biri olduğunu söylüyor. Farklı vilayetlerde nazaranvlendirilen hekimlerin ailelerinin parçalanmak zorunda kaldığını söyleyen Bulut, tahlil bulamayan eşlerin, istifa ederek yurt dışına gittiğini belirtiyor ve 2017’de Batman’da, ailesinden farklı olarak doktorluk nazaranvini sürdüren Engin Karakuş’un intiharını örnek gösteriyor:
“Mecburi hizmet yerine alımlı teklifler oluşturulması lazım. Bir doktor, bir yere gideceği vakit karşılıklı isteklerinin oluşması lazım. Tıp fakültesine başlarken devletin öğrencilik sürecinde konaklama ve harçlık imkânı sağlaması da mecburi hizmet teriminde istek oluşması açısından uygulanabilir. Bana geldiğinde kapitalist, liberal, hür piyasacı olan sistem, tabiplere geldiği vakit otokratik, faşist hale geliyor.”
Çizgi: Tan Oral
Gidenler ne diyor?
Nisan ayından bu yana Münih’te yaşayan Dr. İhtimam B. Demir, Almanya’da tabip olarak çalışmak için imtihana hazırlanıyor. Gelecek ay hastane stajına başlayacak olan Dr. Demir, Türkiye’de 3 yıl acil servis ve iş yeri doktoru olarak çalıştığını söylüyor.
Dr. Demir, yurt haricinde hekimlik sonucunı tıp fakültesine başladığı 2010 yılında verdiğini ve fakülteyle eş vakitli olarak Almanca kursuna da kaydolduğunu söylüyor.
Türkiye’de pratisyen tabip olarak çalıştığı süreçten bahseden Dr. Demir iş yükünün fazlaca olduğunu belirtirken, sıhhatte şiddet sıkıntısını vurguluyor.
Demir, şunları söylüyor: “B
unu tabibe şiddete indirgememek gerekiyor. Diğer çalışma arkadaşlarımız da bu sürecin mağduru oluyor. Şunu söyleyeyim ki bakılırsavi başında sıhhat çalışınanına şiddet, korkarım ki yalnızca Türkiye yahut Ortadoğu’ya has bir şeydir. Bu bahis fazlaca yıkıcı ve üstünde ehemmiyetle durulması gerekiyor.”
“Boş vakit, adil maaş, çalışma hakları sağlanıyor”
Türkiye ve Almanya’da hekimlerin çalışma şartları içinde önemli bir fark olduğunu belirten Özer, Almanya’da tabiplerin boş vakit, alım gücü, maaşlar, çalışma hakları üzere konularda bir “toplumsal refah devletinin olması gerektiği üzere” çalıştığını belirtiyor ve ekliyor: “esasen bana bakılırsa birinci motivasyon boş vakit ve emeğinizin karşılığını alabileceğiniz adil bir gelirdir.
yıllardır Türkiye’de çalışmış olan, uzmanlığını almış olan hatta aile kurmuş bir fazlaca arkadaşım da Almanya’ya gelmeye karar verebiliyor. Bu “göze alma hâli” bile Türkiye’deki durumun yıkıcılığını gözler önüne seriyor. “
“Yurt dışına giden doktorlar sıhhat kültür şoku yaşıyor”
Almanya’da Türkçe konuşan bir doktorun avantajları olduğunu belirten Dr. Demir, şu biçimde açıklıyor:
“1960’larda başlayan personel göçünden bu yana Türkiye’den gelenler azınlık statüsünde bile değil. Bir biçimde sisteme entegre olmuşlar. ötürüsıyla klinikte Türkçe konuşmak avantaja dönüşüyor aşikâr bölgelerde. Bilhassa Kuzey Ren Vesfalya bölgesinde ya da Berlin’de hekimlik yaparken bu bariz bir avantaj.”
Dr. Demir, doktorların yurt dışına giderken farklı bir sıhhat sistemi, sıhhat kültürü ortasında çalışmaya hazır olması gerektiğini vurguluyor:
“Yurt haricinde doktor olarak çalışmak kolay bir şey değil. örneğin bir mühendis, bir IT uzmanı ya da işini İngilizce yürüten biri ile gittiği ülkenin lisanını bilmek zorunda olan bir sıhhat profesyoneli içinde dağlar kadar fark var. bir hayli doktor arkadaşın bunu gözden kaçırdığını düşünüyorum.
Örneğin Almanya’da 10’dan fazla diyalekt konuşuluyor. Buna adapte olmak, bir Alman vatandaşının sağlıktan ne anladığını, sıhhat hizmetlerine başvurma davranışlarını ya da toplumsal güvenlik sisteminin nasıl işlediğini öğrenmeniz gerekiyor. “Sağlık kültür şoku” yaşıyor doktorlar. Bu fevkalade bir göze alma hâli. Bu şirketler dünyasında yaşayan bir beyaz yakalanın epey yaşadığı bir durum değil. Biz mesleğimizi öteki bir terminolojide, öteki bir kültürel atmosferde icra ediyoruz. İki ülke içinde bir hastaya antibiyotik yazma anlayışı içinde bile büyük bir fark var.”
Dr. Demir, Türkiye’den sıhhat sisteminin geleceğinden “umutsuz” olduğunu düşünüyor.
“Gitmek değil, asıl kalmak büyük yürek ve emek istiyor”
Türkiye’de 3 yıl psikiyatri asistanlığı olmak üzere 6 yıl çalışan Osman Bakkal, 4 yıldır Almanya’da yaşıyor. Çalıştığı üniversite hastanesinde acil tabip eksikliği niçiniyle bir epeyce kasvet yaşadığını lisana getiren Bakkal, yurt dışına gitmesine karar vermesinde 15 Temmuz daha sonrası yaşanan sürecin ve 2017’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin referandumla kabul edilmesinin tesirli olduğunu söylüyor.
Türkiye’de Almanca öğrenmeye başladığını ve birinci vakit içinderda 1 yıllık lisan vizesi ile Almanya’ya gittiğini söyleyen Bakkal, Almanya’ya denklik için sunması gereken dokümanları Türkiye’de çalıştığı hastaniçin zorlukla aldığını belirtiyor. “Her kademesi epeyce zordu, ince bir planlama yapmak zorunda kaldım” diyen Bakkal şu biçimde devam ediyor:
“TUS’u kazanmak için 3 yıl çalışmış, 3 yıl da asistanlık yapıp, haftada 80 saat çalışmıştım. OHAL devrinde bıraktığım için de Türkiye’de ömür uzunluğu uzman olamayacaktım. Bir anda hepsini riske attım, zira benim haklarım kısıtlanıyordu… Denkliğimi bir senede aldım. Türkiye’deki asistan doktorların 1 yılda gösterdiği emeğin tahminen de daha azını vererek denklik aldım. Bu sebeple gitmek değil, asıl kalmak büyük cüret ve emek istiyor.
“Sistemin bütün tartısı haksız yere asistan doktorlara biniyor”
Bilhassa asistan tabiplerin çalışma kaidelerinin zorluğuna değinen Bakkal, “Çoğu genç, maddi birikimi kâfi değil. Kısım şeflerinin her türlü haksızlığına göz yummak zorunda kalıyorlar. Fakat uzman doktorların ellerinde daha fazlaca imkân var. İstifa edip özel kesimde de çalışabilir, yeniden atamaya da girebilir. Sistemin bütün tartısı haksız yere asistan tabiplere biniyor. Bunu bakanlık, rektörler, klinik şefleri herkes biliyor fakat bu sistem işlerine geldikleri için kimse ses çıkarmıyor” diyor. Almanya’da ise TUS gibisi bir imtihan olmadığı için istifa edip öbür bir hastaneye geçilebileceğini söyleyen Osman, “bu sayede asistanlara baskı uygulanmadığını” söylüyor.
Bakkal, Almanya’da hastalarının kendisine yaklaşımını sorduğumuzda ise, “3 yıldır hastadan yahut hasta yakınlarından en ufak reaksiyon görmedim, her biri vakit ayırdığım için samimice teşekkür ediyor. Bu duruma hâlâ şaşkınım” cevabını veriyor.
Bakkal ayrıyeten, ayda 2 defa yaptığı gece nöbeti daha sonrası istirahatleri olduğunu, ekstra müsaadeler eklendiğini ve maaşında önemli bir artış olduğunu da lisana getirerek, “Buradaki tüm imkanlar Türkiye’de bana sunulsa da dönmem. Zira hâlâ taban fiyat 2800 lira olacak, mezun gençler iş bulamıyor olacak, üniversitelere kayyımlar atanıyor olacak ve torpil listeleri çarşaf çarşaf yayınlanacak…” diyor.
“Hem hastalar için birebir vakitte tabipler için sıkıntılı bir sistem”
3 yıldır Almanya’da dahiliye hekimi olarak çalışan Can Doğrul, Almanya’ya gitmek isteyen hekimlerin yer aldığı 640 kişilik bir Telegram kümesini yönetiyor beraberinde.
Doğrul, Türkiye’de doktorluk yaptığı sırada 6 ay acilde güç kaideler altında çalıştığını söz ediyor ve Almanya’nın sistemi ile kıyaslıyor:
“Çalışma saatleri ve nöbet sayıları Almanya’da daha insancıl. Genelde Almanya’da ayda 5 nöbet tutulur, saat sabah 11 üzere başlar, sonraki gün sabah 9 üzere biter. 22 saati pek geçmez. Türkiye’de pratisyen doktorlar mezun oldukları üzere acillerde çalışmaya başlarlar. Ayrıyeten birden fazla vakit hastaları danışacak birini bulmak da mümkün değildir. Bu hem hastalar için birebir vakitte tabipler için problemli bir sistemdir. Zira acilde çalışmak için -bence- kâfi deneyimimiz olmadan mezun oluyoruz. 24 saatlik bir acil nöbetinde bakılan hasta sayısı 300’ü bulabilir, bu ne hasta için ne de tabip için sağlıklı bir durumdur.”
Doğrul da Almanya’daki hastalarının tavrının, Türkiye’dekilere kıyasla daha olumlu ve kibar olduğunu söylüyor.
“Birileri vaktinde ezildiği için alttan gelenleri ezmek zorunda hissediyorlar”
Türkiye’de asistan hekimlerin yaşadığı meselelerin da altını çizen Doğrul, hoca-asistan ilgisinin Türkiye’den ‘fazlaca daha uygun olduğunu’ söylüyor:
“Türkiye’de asistanlarını tanımayan klinik şefleri bile görmüşlüğümüz var. Randevu alıp odasına gidip bir şey konuşamazsınız. Sizi ve sizin sıkıntılarınızı asla umursamazlar. Asistan hekimlerin çalışma şartları ile ilgili birilerini eleştireceksek bunun başında bence kısım liderleri, hocalar ve kıdemli asistanlar gelir. Türkiye’de kıdemlilik üzere saçma sapan, primitif bir sistem var. Birileri vaktinde ezildiği için alttan gelenleri ezmek zorunda hissediyorlar”
Doğrul, çalışma kuralları yanında yurt dışına göç etme niçinlerini sorduğumuzda ise, “Alım gücü, Avrupa’da rahatça seyahat edebilme imkanı, ekonomik ve siyasi istikrar yardımıyla uzun vadeli planlar yapabilme imkanı, sıhhat ve eğitimin fiyatsız kaliteli olması, farklı kültürden beşerlerle arkadaşlık etme fırsatlarının olması diye liste uzar gider” cevabını veriyor.
Doğrul, Türkiye’deki sıhhat sisteminde değiştirilmesi gerekenler konusunda da 5 dakikaya düşürülmesi reaksiyon çeken muayene müddetlerinin, en az 20 dakikaya çıkartılması, nöbet sayılarının azaltılması ve daha sonrasında müsaadeli olacak biçimde düzenlenmesi gerektiğini söylüyor:
“Ancak bunun için önemli ölçüde yeni doktora muhtaçlık var ve hekimler bu derece yurtdışına gidiyorken bunun sağlanması epey güç. Türkiye’de sistemsizlik, umursamazlık ve işini ciddiyetle yapmama durumu tıp fakültesi eğitiminden hastanesine kadar her yerde görünüyor. Burada insanların birden fazla ne iş yaparsa yapsınlar işlerini epey ciddiye alıp ağır bir biçimde çalışıyorlar. Lakin yanlış anlaşılmasın çalışma müddeti bir daha de günlük 8 saati pek geçmiyor.”
Gitmeyi planlayanlar ne istiyor?
Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi’nden bu yıl mezun olan, pratisyen doktor olarak çalışan ve asistanlığa başlayacak olan Tabip Burak Berke Su, hekimlik mesleğini İngiltere’de sürdürmeye hazırlanıyor.
Tabip Su, tıp fakültesine başladığında gelecek planları içinde yurt haricinde hayat kurmanın bulunmadığı belirterek “Beni ülkenin ve doktorluğun ortasında bulunduğu durum bu sonucu almaya itti” diyor.
“Orada doktorların aslında ne kadar insani formlarda çalışabildiğini gördüm”
Beşinci sınıfta seçmeli stajını bir ay boyunca İngiltere’de endikronoloji alanında gerçekleştiren Dr. Su, buradaki deneyimini şu biçimde anlatıyor:
“Orada doktorların aslında ne kadar insani biçimlerde çalışabildiğini, bunun ne kadar düzgün bir biçimde yapılabildiğini gördüm. bu biçimde kesin sonucu aldım. Artık İngiltere’ye gitme sürecini tamamlamaya çalışıyorum.”
Yurt dışına gitmeye hazırlanan ya da giden bir epey doktorun söylemiş olduği üzere İngiltere’de hekimliği sürdürme sürecinin de kolay olmadığını belirten Dr. Su, önündeki adımları şöyleki anlatıyor:
“Biz bu kadar emek vermeyi göze alacak kadar bir bıkmışlık ve çaresizlik ortasındayız. İngiltere için evvela PLAB1 ve PLAB2 isminde iki tane imtihana gireceğim. PLAB1, bizdeki TUS’un karşılığı, daha kolay versiyonu. Sahiden tıp fakültesinden mezun olmuş bir pratisyen doktorun bilmesi gerekenleri sorguluyorken PLAB2 de simülasyon üzerine bir imtihan. sonrasındasında denklik alıyorsunuz. Alışılmış bunun için başta sizin üniversitenizi İngiltere’nin tanıyor olması gerekiyor. Bir de PLAB imtihanlarından evvel lisan imtihanları geçmeniz gerekiyor. Denklik daha sonrası biraz mülakat üzerinden ilerliyor. CV, portfolyo gerektiriyor ki Türkiye’de bu hiç gerek duymadığımız bir şey, istemesek de atanabiliyoruz. Orada süreç fazlaca da kolay olmayacak.”
“TUS’ta seçimler ‘daha rahat’ kısımlara yöneliyor”
Su, Türkiye’de tabip olmanın zorluklarını şöyleki sıralıyor: “Sağlıkta şiddet, 36 saat nöbetler, mobbing, ‘Ben çektim sen de çek’ zihniyetindeki hocalar, hiyerarşi…” Su, bütün bu sebeplerin farklı mefkurelerle başladığı hekimlik yolunda rotasını değiştirmesine niye olduğunu söylüyor.
Türkiye’de hekimliğin geleceğine dair kaygıları olan tek yeni mezun tabibin kendisi olmadığını belirten Su, “TUS imtihanındaki sıralama ölçütleri bile değişti. Doktorluğa dair daha ‘prestijli’ görünecek göğüs cerrahisi, beyin cerrahisi üzere kısımlara TUS’ta barajı geçerek girebiliyorsunuz zira insanlarda bir bıkmışlık var. Beş dakikada bir hasta görmek, hastaların size davranışları bunda tesirli oluyor” diyor.
“Emek verdiğim bir hastadan şiddete varan yansılar nazaranceksem…”
Doktorluk mesleğini epeyce sevdiğini söyleyen Su, “en büyük korkusunun” idealist ruhunu kaybetmek olduğunu belirtiyor. Çok sayıda tabibin daha meşakkatli olan yurt dışı rotasına yöneldiğinin altını çizen Dr. Su, kelamlarını şöyleki tamamlıyor:
“Emek verdiğim bir hastadan şiddete varan reaksiyonlar nazaranceksem ve bu yanına kâr kalacaksa bu benim için bir kırmızı çizgidir. Beşerler bu süreci yaşamamak için benim anlattığım İngiltere üzere süreçlere giriyor, Amerika’da epeyce daha fazla kademeli imtihana çalışıyor, sıfırdan Almanca, İngilizce öğreniyor. Bu beşerler salak mı? Sahiden hekimsiz kalıyoruz. İngiltere’de yalnızca Türkiye’den gidenlerin rekabetini görüp şaşkınlık geçiriyorum.”
“Günde 100’den çok hasta, otomatikleştiren bir sıhhat sistemi…”
19 Mayıs Üniversitesi’nde tıp eğitimini sürdüren, yurt dışına gitmeye hazırlanan ismini vermek istemeyen bir öğrenci, Türkiye’de kaldığı takdirde kendisini bekleyen çalışma şartlarını şu biçimde anlatıyor:
“Burada tabip olduğumda günde 100’den çok hasta baktığım, hiç birine kâfi ilgiyi veremediğim, otomatikleşmeye başlayan bir sıhhat hizmeti verdiğim ve beraberinde kendi hayatıma vakit ayıramadığım bir hekimlik süreci görüyorum.
Yurt haricinde
bunun 10’da 1’i kadar hastaya bakarak ve ağır şartlarda çalışmadan hem mesleksel tatminimi hem kendi ömrümü daha hoş yaşayacağımı düşünüyorum. Türkiye’de günümüz iktisadıyla hazırlık, tıp ve uzmanlık dâhil benim için hiç uzatma yapmadığım taktirde 12 yıllık bir müddetç var.
Vazgeçilen hafta sonları, uykular ve ayda tutulan 10’dan fazla nöbet… Bunlar sonucunda alacağım maaşla, ucuz bir otomobil almak için bile uzun müddet birikime
gereksinim duyacağım, bu da bana emeğimin karşılığını alamayacağımı hissettiriyor.”
Öğrenci, bu münasebetle TUS imtihanının bilakis kişinin istediği tarihte girebildiği, klinik ve temel bilimin farklı vakit içinderda test edildiği, olay simülasyonları barındıran ABD imtihanı USMLE’ye hazırlandığını söylüyor.
Yurt dışına hazırlanan bir diğer öğrenci ise bu sonucu aldıktan daha sonra birebir anda TUS’a hazırlanmanın fazlaca mümkün olmadığını belirterek “Tüm kartlarımızı ortaya koyduk üzere bir durum var” diyor.