Sinsinati
New member
Seks, Mars, cihan ve gelecek 500 yıl Zulfikar Abbany
ABD’deki Cornell Üniversitesi bünyesinde bulunan Weill Cornell Medicine’de profesör olarak nazaranv yapan, genetik bilimci ve biyolog Christopher E. Mason, geçen ay, “Gelecek 500 yıl: Yeni Dünyalara Ulaşmak İçin ömrü İnşa Etmek” isimli bir kitap yayınladı. Kitap, dünya haricinde yaşama insanın nasıl ahenk sağlayabileceği üzerine Mason’un fikirlerini içeriyor. Mason ile dünya haricinde hayatın, ne vakit ve nasıl olabileceğini konuştuk; insanların bu yeni hayat formuna nasıl ahenk sağlayabileceğine dair fikirlerini sorduk.
– DW: İnsanların Mars üzere Dünya haricindeki gezegenlerde yaşaması kelam konusu olduğunda, sıklıkla uzay kıyafetlerinden ya da çeşitli esirgeyici teknolojik tahlillerden bahsedilir. Lakin siz, “Gelecek 500 yıl: Yeni Dünyalara Ulaşmak İçin hayatı İnşa Etmek” isimli kitabınızda, tipimiz için daha temel, biyolojik değişiklikler öneriyorsunuz. Ayrıyeten tüm hayat biçimlerini müdafaanın felsefi bir bakılırsav olduğundan kelam ediyorsunuz. Bizi biraz ikna edebilir misiniz?
Mason: Uzay kelam konusu olduğunda, hayatta kalmamıza yardım etmesi için, sıklıkla ilaç almak üzere farmakolojik tahlilleri yahut birtakım fiziksel-mekanik hami tedbirleri düşünürüz. Bunları esasen halihazırda yapıyoruz. Ben müdafaa ve güvenliğin bitolojik sistemlerini kullanarak bunu genişletmeyi savunuyorum. Örneğin, hem benim laboratuvarımda kullandığım birebir vakitte rutin olarak diğer yerlerde de kullanılan, insan üretimi bir T hücresi tipi var: CAR-T. Bilhassa kanserden korunmak için, güdümlü evrim ve güdümlü hücre dizaynını geliştiriliyor ve kullanılıyor. Kimsenin gözüne çarpmıyor bile. CRISPR diye isimlendirilen bir tıp gen düzenleme teknolojisi günümüzde canlı denekler üzerinde ve hastalarda kullanılıyor. Ve bunlar bir tane, iki tane de değil, onlarca, yüzlercesi var. CAR-T canlı hücre tedavisini her gün görüyorum. Benim fikrim, bu mevcut tedavinin bir uzantısı… Beşerler aslına bakarsanız, bağışıklık hücrelerimizi değiştirmekten, mikrobiyomları modifiye etmeye kadar bir epey şeyi, “en âlâ hücreleri üretebilmek” için her gün yapıyor. Ve bunların hepsi hastalıkları önlemek için. Yapmaya çalıştığımız şeyse, öteki gezegenlerde hayatta kalmamıza yardımcı olmak için, bu teknolojiyi, halihazırda geliştirilmiş olan araçların ortasına eklemek. Tek yol bu da değil. Başka mekanik ve farmakolojik metotlar de var. Ve bunları uygun halde kullanmak bile 20 yıl alacak. Bu yüzden (benimkisi) 500 yıllık bir plan.
Ahenk sağlayan canlı formları
– Okyanusun tabanı üzere, ömür için uygun olmayan, bunun için ortama ahenk sağlayan ekstremofillerden çok şey öğrendiğinizi söylüyorsunuz. Bunun bizim uzaydaki geleceğimize nasıl bir tesiri olabilir?
Uzay boşluğunda ya da uzay istasyonunda var olanlar da dahil olmak üzere, ekstremofilleri incelemek benim için heyecan vericiydi. Ekstremofillerde ışınım direnci, kuruma direnci ve DNA tamirine yarayan hayli sayıda gen bulduk; bulmaya da devam ediyoruz. Çok olarak tabir edilen bu çeşit hayat şartlarına ahenk sağlamak için, dengeli özellikleri var üzere görünüyor. Bakmaya devam ettikçe, ekstremofilleri, tuzluluk, sıcaklık yahut ışınım düzeylerinin, olağanda bir canlının hayatta kalmasının imkansız olacağını düşündüren düzeylerde olduğu yerlerde buluyoruz. Yani, yanıldığımızı kanıtlamaya devam ediyoruz.
– Diyelim ki genetik mühendisliğiyle ilgili tüm etik ve teknik soruları çözdük, nasıl olacak?
Evet, bu soruların çözüldüğünü var iseyarsak bile… Bunun işe yarayıp yaramadığı ve gerekli olup olmadığı, iki değerli soru. ışınıma karşı direnci yaklaşık yüzde 80 artırabilen tardigradlardan [küçük omurgasızlar] elde edilen genleri incelediğimizde, bunun teknik olarak mümkün olduğunu gördük. Beşerler gen düzenleme yahut gen transferi konusunda endişeleniyor. Bu yüzden genleri kapatıp açarak onların “geçici aktivasyonuna” da bakıyoruz. Şu anda sizin genlerinizi alıp ışınıma maruz bırakırken yukarı-aşağı hareket ettirirsem, daha sonra onları geri yerine koyduğumda, ortada fark olacağını düşünüyorum.
Uzayda seks yapmak
– En büyük problemlerden biri, Mars’ta nasıl varlığımızı devam ettireceğimiz. İnsanların önümüzdeki 200 yıl ortasında Mars’ta doğum yapamayacağını söylüyorsunuz.
Bu var iseyım, her iki ebeveyni de Mars’ta doğan birinci yerli Marslılar için geçerli. Lakin eminim ondan evvel Mars’ta doğacak beşerler olacak. Diyelim ki beşerler 2030’ların ortalarında yahut 2040’larda Mars’talar. 10 yıl orada kalan beşerler olduğunda, bir çocuğun doğması neredeyse kaçınılmaz. Şayet her iki cinsiyet de Mars’ta var ise ve beşerler sıkılırsa, olur… Bunu milyonlarca yıldır öteki elverişsiz ortamlarda yapabildik. Bu yüzden orada da olacak. Fakat ikinci kuşak Marslılar yahut Mars vatandaşlarının, bebek sahibi olması biraz daha uzun sürecek.
Pekala ya uzaydaki ışık sorunu? Ya da yeraltında ömür? Örneğin “vitamin sentezi” hakkında yazıyorsunuz.
Evet, Mars’ta ışık farklı olacak … Dilek listesi hazırlamaya benzeyen, yazması eğlenceli bir kısımdı: Ya farklı gözlerimiz olsaydı? Evrim tarihinin birçok tesadüflerden oluşuyor. Pekala ya (evrimi) daha yeterli hale getirebilmek için bir tesirimiz olsaydı; yönlendirilmemişten fazla yönlendirilmiş bir evrimimiz olsaydı? olağan olarak büsbütün mahvetme mümkünlüğü da var, bu yüzden dikkatli olmak gerek. Fakat farklı dalga uzunluklarında da nazaranbildiğinizi yahut kendi vitaminlerinizi, amino asitlerinizi sentezleyebileceğinizi hayal edin. Bugün bunu, ne yazık ki, artık yapamıyoruz. Ben buna “moleküler beceriksizlik” diyorum. niye kendi amino asitlerimizi ve hatta kendi C vitaminimizi üretemiyoruz? Islak burunlu primatlar hala bunu yapabiliyor, lakin biz yeteneğimizi kaybettik ve bu o kadar da uzun vakit evvel değil. Yalnızca diyetlerimizde gereğince yer almadıkları için oldu.
Muhafaza nazaranvi
– Yalnızca ileriye hakikat gelişmekle ilgili değil, beraberinde eski halimize geri dönmekten bahsediyorsunuz. İnsanların sizin meczup olduğunu düşünmesinden endişelenmiyor musunuz?
Hayır, hiç de bile! Önümüzdeki birkaç on yıl hayli keşif dolu olacak lakin, bugün bunu yapamayız. Fakat bu, tipimiz için gerekli olan bir vazife. Temel bir bakılırsav. Bu araçlar hayatta kalmamızı sağlarsa ve bizim muhafaza bakılırsavimizi yerine getirmemize müsaade verilirse, ben onlardan yanayım. Tahminen de talihimiz yaver gidecek. İnsanları Mars’a göndereceğiz ve onlar direkt adapte olabilecekler. Bu olağanüstü olurdu. Lakin bunun pek mümkün olmadığını ve etik olmadığını düşünüyorum. Zira şayet birini koruyacak araçlara sahipsek ve onları kullanmazsak, “Hadi git ışınıma maruz kal. Seni koruyabiliriz, lakin yapmayacağız” dememiz daha berbat olur sanırım. Kuşağı tükenme şuuruna sahip tek çeşit insan. Lakin ben bunu yalnızca insan perspektifine indirgemezdim. Ahtapotlar şuurlu hale gelip sorular sormaya başlarsa yahut yapay zeka üretip sorgulatmaya başlarlarsa, birebir şeyi onlar için de söyleyebilirim. Lakin onlar bir aktifliğe ve bir vazife hissine sahip olana kadar, kimse bunu yapamayacak.
– Yani bu, bildiğimiz formuyla mevcut ömrümüzü korumakla da ilgili. Ancak bir de cihanın Büyük Patlama’dan evvel de öteki bir biçimde var olabileceğini ve şimdikinin bir “ikinci versiyon” olabileceğini öne sürüyorsunuz…
En büyük soru şu: Şayet bu ikinci çeşit ise ne yapmak gerekiyor? Cihanın bir daha patlamasını yahut üçüncü bir Büyük Patlama yaşamamızı durdurmak yanlış olur muydu? hayatın bir daha başlamasını mı umuyoruz? Yoksa evrenimizin sonunu engellemeye mi çalışıyoruz? Bana kalırsa, bunu yapmak zorunda kalabiliriz. Zira (yaşamın bir daha başlayacağının) bir garantisi yok.
© Deutsche Welle Türkçe
ABD’deki Cornell Üniversitesi bünyesinde bulunan Weill Cornell Medicine’de profesör olarak nazaranv yapan, genetik bilimci ve biyolog Christopher E. Mason, geçen ay, “Gelecek 500 yıl: Yeni Dünyalara Ulaşmak İçin ömrü İnşa Etmek” isimli bir kitap yayınladı. Kitap, dünya haricinde yaşama insanın nasıl ahenk sağlayabileceği üzerine Mason’un fikirlerini içeriyor. Mason ile dünya haricinde hayatın, ne vakit ve nasıl olabileceğini konuştuk; insanların bu yeni hayat formuna nasıl ahenk sağlayabileceğine dair fikirlerini sorduk.
– DW: İnsanların Mars üzere Dünya haricindeki gezegenlerde yaşaması kelam konusu olduğunda, sıklıkla uzay kıyafetlerinden ya da çeşitli esirgeyici teknolojik tahlillerden bahsedilir. Lakin siz, “Gelecek 500 yıl: Yeni Dünyalara Ulaşmak İçin hayatı İnşa Etmek” isimli kitabınızda, tipimiz için daha temel, biyolojik değişiklikler öneriyorsunuz. Ayrıyeten tüm hayat biçimlerini müdafaanın felsefi bir bakılırsav olduğundan kelam ediyorsunuz. Bizi biraz ikna edebilir misiniz?
Mason: Uzay kelam konusu olduğunda, hayatta kalmamıza yardım etmesi için, sıklıkla ilaç almak üzere farmakolojik tahlilleri yahut birtakım fiziksel-mekanik hami tedbirleri düşünürüz. Bunları esasen halihazırda yapıyoruz. Ben müdafaa ve güvenliğin bitolojik sistemlerini kullanarak bunu genişletmeyi savunuyorum. Örneğin, hem benim laboratuvarımda kullandığım birebir vakitte rutin olarak diğer yerlerde de kullanılan, insan üretimi bir T hücresi tipi var: CAR-T. Bilhassa kanserden korunmak için, güdümlü evrim ve güdümlü hücre dizaynını geliştiriliyor ve kullanılıyor. Kimsenin gözüne çarpmıyor bile. CRISPR diye isimlendirilen bir tıp gen düzenleme teknolojisi günümüzde canlı denekler üzerinde ve hastalarda kullanılıyor. Ve bunlar bir tane, iki tane de değil, onlarca, yüzlercesi var. CAR-T canlı hücre tedavisini her gün görüyorum. Benim fikrim, bu mevcut tedavinin bir uzantısı… Beşerler aslına bakarsanız, bağışıklık hücrelerimizi değiştirmekten, mikrobiyomları modifiye etmeye kadar bir epey şeyi, “en âlâ hücreleri üretebilmek” için her gün yapıyor. Ve bunların hepsi hastalıkları önlemek için. Yapmaya çalıştığımız şeyse, öteki gezegenlerde hayatta kalmamıza yardımcı olmak için, bu teknolojiyi, halihazırda geliştirilmiş olan araçların ortasına eklemek. Tek yol bu da değil. Başka mekanik ve farmakolojik metotlar de var. Ve bunları uygun halde kullanmak bile 20 yıl alacak. Bu yüzden (benimkisi) 500 yıllık bir plan.
Ahenk sağlayan canlı formları
– Okyanusun tabanı üzere, ömür için uygun olmayan, bunun için ortama ahenk sağlayan ekstremofillerden çok şey öğrendiğinizi söylüyorsunuz. Bunun bizim uzaydaki geleceğimize nasıl bir tesiri olabilir?
Uzay boşluğunda ya da uzay istasyonunda var olanlar da dahil olmak üzere, ekstremofilleri incelemek benim için heyecan vericiydi. Ekstremofillerde ışınım direnci, kuruma direnci ve DNA tamirine yarayan hayli sayıda gen bulduk; bulmaya da devam ediyoruz. Çok olarak tabir edilen bu çeşit hayat şartlarına ahenk sağlamak için, dengeli özellikleri var üzere görünüyor. Bakmaya devam ettikçe, ekstremofilleri, tuzluluk, sıcaklık yahut ışınım düzeylerinin, olağanda bir canlının hayatta kalmasının imkansız olacağını düşündüren düzeylerde olduğu yerlerde buluyoruz. Yani, yanıldığımızı kanıtlamaya devam ediyoruz.
– Diyelim ki genetik mühendisliğiyle ilgili tüm etik ve teknik soruları çözdük, nasıl olacak?
Evet, bu soruların çözüldüğünü var iseyarsak bile… Bunun işe yarayıp yaramadığı ve gerekli olup olmadığı, iki değerli soru. ışınıma karşı direnci yaklaşık yüzde 80 artırabilen tardigradlardan [küçük omurgasızlar] elde edilen genleri incelediğimizde, bunun teknik olarak mümkün olduğunu gördük. Beşerler gen düzenleme yahut gen transferi konusunda endişeleniyor. Bu yüzden genleri kapatıp açarak onların “geçici aktivasyonuna” da bakıyoruz. Şu anda sizin genlerinizi alıp ışınıma maruz bırakırken yukarı-aşağı hareket ettirirsem, daha sonra onları geri yerine koyduğumda, ortada fark olacağını düşünüyorum.
Uzayda seks yapmak
– En büyük problemlerden biri, Mars’ta nasıl varlığımızı devam ettireceğimiz. İnsanların önümüzdeki 200 yıl ortasında Mars’ta doğum yapamayacağını söylüyorsunuz.
Bu var iseyım, her iki ebeveyni de Mars’ta doğan birinci yerli Marslılar için geçerli. Lakin eminim ondan evvel Mars’ta doğacak beşerler olacak. Diyelim ki beşerler 2030’ların ortalarında yahut 2040’larda Mars’talar. 10 yıl orada kalan beşerler olduğunda, bir çocuğun doğması neredeyse kaçınılmaz. Şayet her iki cinsiyet de Mars’ta var ise ve beşerler sıkılırsa, olur… Bunu milyonlarca yıldır öteki elverişsiz ortamlarda yapabildik. Bu yüzden orada da olacak. Fakat ikinci kuşak Marslılar yahut Mars vatandaşlarının, bebek sahibi olması biraz daha uzun sürecek.
Pekala ya uzaydaki ışık sorunu? Ya da yeraltında ömür? Örneğin “vitamin sentezi” hakkında yazıyorsunuz.
Evet, Mars’ta ışık farklı olacak … Dilek listesi hazırlamaya benzeyen, yazması eğlenceli bir kısımdı: Ya farklı gözlerimiz olsaydı? Evrim tarihinin birçok tesadüflerden oluşuyor. Pekala ya (evrimi) daha yeterli hale getirebilmek için bir tesirimiz olsaydı; yönlendirilmemişten fazla yönlendirilmiş bir evrimimiz olsaydı? olağan olarak büsbütün mahvetme mümkünlüğü da var, bu yüzden dikkatli olmak gerek. Fakat farklı dalga uzunluklarında da nazaranbildiğinizi yahut kendi vitaminlerinizi, amino asitlerinizi sentezleyebileceğinizi hayal edin. Bugün bunu, ne yazık ki, artık yapamıyoruz. Ben buna “moleküler beceriksizlik” diyorum. niye kendi amino asitlerimizi ve hatta kendi C vitaminimizi üretemiyoruz? Islak burunlu primatlar hala bunu yapabiliyor, lakin biz yeteneğimizi kaybettik ve bu o kadar da uzun vakit evvel değil. Yalnızca diyetlerimizde gereğince yer almadıkları için oldu.
Muhafaza nazaranvi
– Yalnızca ileriye hakikat gelişmekle ilgili değil, beraberinde eski halimize geri dönmekten bahsediyorsunuz. İnsanların sizin meczup olduğunu düşünmesinden endişelenmiyor musunuz?
Hayır, hiç de bile! Önümüzdeki birkaç on yıl hayli keşif dolu olacak lakin, bugün bunu yapamayız. Fakat bu, tipimiz için gerekli olan bir vazife. Temel bir bakılırsav. Bu araçlar hayatta kalmamızı sağlarsa ve bizim muhafaza bakılırsavimizi yerine getirmemize müsaade verilirse, ben onlardan yanayım. Tahminen de talihimiz yaver gidecek. İnsanları Mars’a göndereceğiz ve onlar direkt adapte olabilecekler. Bu olağanüstü olurdu. Lakin bunun pek mümkün olmadığını ve etik olmadığını düşünüyorum. Zira şayet birini koruyacak araçlara sahipsek ve onları kullanmazsak, “Hadi git ışınıma maruz kal. Seni koruyabiliriz, lakin yapmayacağız” dememiz daha berbat olur sanırım. Kuşağı tükenme şuuruna sahip tek çeşit insan. Lakin ben bunu yalnızca insan perspektifine indirgemezdim. Ahtapotlar şuurlu hale gelip sorular sormaya başlarsa yahut yapay zeka üretip sorgulatmaya başlarlarsa, birebir şeyi onlar için de söyleyebilirim. Lakin onlar bir aktifliğe ve bir vazife hissine sahip olana kadar, kimse bunu yapamayacak.
– Yani bu, bildiğimiz formuyla mevcut ömrümüzü korumakla da ilgili. Ancak bir de cihanın Büyük Patlama’dan evvel de öteki bir biçimde var olabileceğini ve şimdikinin bir “ikinci versiyon” olabileceğini öne sürüyorsunuz…
En büyük soru şu: Şayet bu ikinci çeşit ise ne yapmak gerekiyor? Cihanın bir daha patlamasını yahut üçüncü bir Büyük Patlama yaşamamızı durdurmak yanlış olur muydu? hayatın bir daha başlamasını mı umuyoruz? Yoksa evrenimizin sonunu engellemeye mi çalışıyoruz? Bana kalırsa, bunu yapmak zorunda kalabiliriz. Zira (yaşamın bir daha başlayacağının) bir garantisi yok.
© Deutsche Welle Türkçe