Taliban’ın muhtemel internet yasağı nasıl aşılabilir?

Sinsinati

New member
Taliban’ın muhtemel internet yasağı nasıl aşılabilir? Demokratik olmayan bir müddetcin kararında bir ülkedeki güç istikrarı birdenbire değişirse, yeni yöneticiler sivil özgürlükleri genelde bariz biçimde kısıtlarlar. Tıpkı Myanmar’daki askerî darbeden, Belarus’taki özgür olmayan seçimlerden yahut Taliban’ın Afganistan’da idaresi bir daha ele geçirmesinden daha sonra yaşananlar üzere.

Fakat Taliban’ın da özetlemek gerekirse “messenger” olarak isimlendirilen tanınan iletileşme uygulamalarını şahsen kullandığı ve ötürüsıyla internete bağımlı olduğu biliniyor. Bu niçinle de internetin Afganistan’daki akıbeti konusunda halihazırda bir belirsizlik kelam konusu. Lakin bir daha de sanal ağa erişimin, ülke çapında süreksiz mühletle yahut bölgesel olarak kapatılması fazlaca da uzak bir ihtimal değil.

İnternet yoksa irtibat de yok! Dijital çağda bir hayli kişi bu biçimde düşünebilir. Ama bu kadar karamsar olmaya gerek yok. Çünkü sonlu ve zahmetli de olsa, imdada yetişebilecek birkaç can simidi mevcut. Artık özetlemek gerekirse bunlara bir göz atalım:

Briar – Bluetooth yahut Wifi ile akıllı telefondan akıllı telefona

Merkezî denetime muhtaçlık duymadan, iki yahut daha fazla bilgisayar ya da taşınabilir aygıtın, bilgi paylaşmak maksadıyla birbirine bağlandığı ağa “eşten eşe” manasına gelen Peer-to-Peer (P2P) ismi veriliyor. İşte Briar da eşler ortası irtibatı sağlayan bir Android uygulaması. Bu sayede iki yahut daha epey akıllı telefon, internet ilişkisi, yönlendirici (router), taşınabilir ağ ve gibisi bir alt yapıya gerek duymadan birbiriyle direkt bağlantı sağlayabiliyor.

En büyük avantajı, gönderilerin uçtan uca şifreleme (E2EE) yoluyla garanti altına alınması. Saklı servisler, cep telefonu sağlayıcıları ve hatta bilgisayar korsanları bile bu şifreleme sistemiyle gönderilen iletilere erişemiyor. En değerli dezavantajı ise kısa menzilli olması. Uygulama aracılığıyla Bluetooth ile yaklaşık 10 metreye, Wifi ile de 100 metreye kadar bir aralığa erişmek mümkün.

Lakin aralık sorunun da bir tahlil var: Briar ile bir hayli aygıtın, birbirine tıpkı anda bağlanması mümkün. Bu sayede yalnızca iki değil, biroldukca kişi birbirleriyle daha uzun uzaklıklarda bağlantı kurabiliyor. Bir nevi “kulaktan kulağa” oyunu üzere.

Bu teknolojiye “Mesh (kafes) ağı” deniyor. Bu ağdaki bir kişi, mesela yabancı bir sim kartla internete teması var ise, kelam konusu erişimini bağlı olduğu tüm şahıslarla paylaşabiliyor.

Kafes ağı, rastgele bir kablosuz ağ için daha fazla güvenilirlik ve kapsama alanı sağlamak üzere yedekli ve dağıtılmış düğümler kullanan bir cins kablosuz ağ çeşidi. yinelayıcı (repeater) ismi verilen bir dizi küçük düğüm, sırf bir kablosuz yönlendirici ile mümkün olacağından, daha geniş bir alana kapsama sağlamak için büyük düğümlere yahut kablosuz yönlendiricilere bağlanıyor. Ağ yazılımı, karmaşık düğüm noktaları boyunca sinyalleri verimli bir biçimde yönlendirebilen ve birtakım düğümler kapalıyken bile tesirli bir biçimde çalışmaya devam edebilen ve bir nevi kendi kendini düzgünleştiren ağlar biçiminde işliyor.

İnternet teması ekseriyetle Tor (soğan yönlendirme) aracılığıyla anonimleştiriliyor. Yani üçüncü şahıslar, iletilen bildirileri okuyamıyor. Lakin bir mesh ağının modülü olan herkes, içeriğine vâkıf olmadığı ve maddeleri ihlal edebilecek kimi bilgi ve evrakları de otomatik olarak gönderebildiğinin ya da buna aracılık edebileceğinin de şuurunda olmalı.

Özgür ve açık kaynak kodlu bir uygulama olan Briar, internet özgürlüğü için uğraş eden Accessnow ve Open Technology Fund (Açık Teknoloji Fonu) üzere milletlerarası kuruluşlar tarafınca finanse ediliyor. Briar uygulaması, Google Playstore yahut F-Droid üzerinden yüklenebilir.

Apple kullanıcıları için Bridgefy

Bridgefy de Briar’a emsal bir sistem izleyerek Bluetooth yahut Wifi üzerinden de kurulan bir kafes ağı üzerinden bağlantıya imkan veriyor. Uygulama, Android’e ek olarak iOS aygıtlarda da kullanılabiliyor. Hong Kong’daki protestolar sırasında Bridgefy’ın ağır bir biçimde kullanılmasının en kıymetli sebebi, her iki taşınabilir sistemle de çalışıyor olmasıydı.

Bridgefy açık kaynak kodlu bir uygulama olmayıp birebir isimli Meksika merkezli bir şirket tarafınca geliştirildi. Finansmanı ise reklam gelirleriyle sağlanıyor.

Yetersiz şifreleme niçiniyle geçmişte kimi messenger uygulamalarına dair güvenlik telaşları oluşmuştu. Günümüzde bu telaşlar, bilhassa “Signal protokolu” ismiyle bilinen uçtan uca şifreleme usulü yardımıyla büyük ölçüde giderildi. Signal’in yanı sıra WhatsApp dahil fazlaca tanınan iletileşme uygulaması artık bu şifreleme metodunu kullanıyor.

Silence ile şifreli SMS

İnternet erişimin olmadığı fakat taşınabilir telefonların ve klasik SMS bildirilerinin devrede olduğu durumlarda, “sessizlik” manasına gelen Silence uygulaması, inançlı bir yazılı bağlantısı sağlayabilir.

Klasik SMS bağlantısı şifrelenmiyor ve ötürüsıyla üçüncü taraflarca kolay bir biçimde okunabiliyor. Silence, bu güvenlik açığını kapatıyor ve SMS mesajlarını şifreliyor.

Fakat sadece bağlantının içeriği nezaretten korunuyor. Meta bilgiler, yani kimlerle ve ne vakit mesaj alışverişi yapıldığı üzere bilgiler şifrelenmiyor. Apple, SMS hizmetleri için yabancı uygulamalara müsaade vermediğinden, Silence şu anda sadece Android için kullanılabiliyor. Açık kaynak kodlu bu uygulama tümüyle bağışlarla finanse ediliyor.

Sansürü aşmanın yolları

Görüldüğü üzere internet ilişkisine gerek duymayan dijital bağlantı imkanları mevcut lakin çok sonlu. Yani bağlantıda kalmak tümüyle imkânsız değil. Lakin bu tıp araçları kullanırken dikkatli olmak, güvenlik durumu ve lokal yasalar üzere birtakım faktörleri de göz önünde bulundurmak gerekiyor.

Öte yandan, bir internet kontağı var ise, lakin ağır bir biçimde sansürlenmişse yahut muhakkak web siteleri engellenmişse, sansürü atlatmak için bir daha kimi uygulama ve metotlar yardımcı olabilir. Örneğin, Psiphon yahut Tor.

Psiphon, inançlı bağlantı ve gizleme teknolojilerinin kombinasyonunu (VPN, SSHve HTTP Proxy) kullanan bir internet sansürü tedbire yazılımı. Program, bilhassa “internet düşmanı” olarak kabul edilen ülkelerdeki kullanıcıları desteklemek için Kanada’daki Toronto Üniversitesi tarafınca tasarlanıp geliştirildi.

Üstte bahsetmiş olduğumiz Briar uygulamasının da temelini oluşturan ve “The Onion Router” (soğan yönlendirme) tabirinin kısaltması olan Tor ise çevrimiçi aktifliklerin dışarıdan izlenebilmesini önleyen bir teknoloji. Ulaşılmak istenen sunucuya ileti gönderebilmek için dağıtılmış bir eşler ağı kullanılıyor. Maksat sunucu, kimin giriş yaptığını bilmiyor. Kullanıcının kendi internet hizmet sunucusu (ISP) ise Tor kullanıldığını bakılırsabiliyor lakin hangi sitelere girildiğini takip edemiyor.
 
Üst