İlk kez gidiyorsanız kendine has tabiatı, mimarisi ve etkileyici kültürüyle Doğu Karadeniz sizi şaşkına çeviriyor. Zira gördüğünüz hiç bir yere benzemiyor. Artvin de bu baş döndürücü coğrafyada hoşluğuyla en hayli dikkat çeken yerlerden. Artvin’e gidiyorsanız çarşı pazar gezmeyi unutun. O denli hoşluklar bakılırsaceksiniz ki bunlar aklınıza gelmeyecek bile. Neredeyse yüzde 95’i ormanlarla kaplı kentin büyük kısmı sarp dağlarla çevrili. Kenti ikiye bölen Çoruh Irmağı ise Artvin’e hem biçim hem hayat vermiş. Hele bir de sonbaharda gittiyseniz renkleriyle gösteri yapan tabiattan gözlerinizi alamayacaksınız. Bir duvak kadar şık Seyahatime Artvin’in Karadeniz’e açılan iki kapısından biri olan Arhavi’den başlıyorum. Artvin’deki biroldukça yerleşim yeri üzere vadi eteklerine kurulan Arhavi’deki birinci durağım İkili Köprü oluyor.
Karadeniz’de sıkça karşınıza çıkan kemerli köprülerin en hoş örneklerinden. Kamilet ve Soğucak derelerinin birleştiği noktaya şurası köprülerin 1850’li senelerda inşa edildiği iddia ediliyor. Buradan 3.5 km daha sonra Asma Köprü’nün yakınlarına aracı park edip 20 dakika kadar tırmanıyorum. Türkiye’nin en yüksek şelalelerinden olan Mençuna Şelalesi’nin baharda coşkun akan suları, yazın bir duvak kadar şık oluyor. Yavuz Sultan Selim’in ismini verdiği Hopa, denize açılan ikinci kapı. Sultan Selim, Batum seferinde dağlarda konaklarken gördüğü kıyı şeridinin hoşluğundan etkilenerek ona Acemce ‘güzel’ manasına gelen Hop ismini verir. vakit içinde isim Hopa’ya dönüşür.
Karagöl, Borçka
Hopa, Sarp Hudut Kapısı’yla bizi Gürcistan’a bağlayan değerli geçiş noktası bununla birlikte. Vadinin içerilerine ilerlediğimde sarp zirvelerin yeşile boyandığı Borçka karşılıyor beni. Öğlen yemeği molası için yol üstünde Nigozmeri ismiyle dikkatimi çeken pansiyonda duraklıyorum. Bölgede yaygın olarak kullanılan Gürcücede nigozmeri, ‘cevizlik yer’ manasına geliyormuş. Hatice Hanım’ın işlettiği pansiyona girince gürül gürül yanan kuzinedeki ekmek kokusu sarıyor ortalığı. Buralardaki restoranlarda pek bulamadığınız yöresel mutfaktan kusursuz şeyler hazırlamış. Cinçar (ısırganotu) çorbası, peynir eritmesi, silor ve turşu kavurması var menüde. Birtakım yerler için ne söylense az kalır ya, Karagöl işte o yerlerden. hafifçeçe bastıran sis o denli büyüleyici bir tesir katmış ki, yeşilin derinliklerinde kaybediyorsunuz kendinizi. Başımı üstlere çeviriyorum, evvelki gidişimde uğradığım Heba ve Atanoğlu yaylalarını arıyorum. Karagöl’e bakan sırttaki iki yayla o denli mükemmel pozisyona sahip ki bir yanınız Karagöl ve Karadeniz, öteki yanınız Karçal’ın dorukları. Karçal’ın eteklerindeki Beyazsu ve Gorgit yaylalarına patikayla basitçe ulaşabiliyorsunuz.
Cehennem Deresi Kanyonu, Ardanuç
Heba Yayla Evi’ni işleten Burhan Beyefendi ve eşi Saniye Hanım’la geçen yaz topladığımız yabanmersinlerinin tadı hâlâ damağımda… Kartal yuvası üzere Artvin yaylaları içinde en ünlüsü Kafkasör Yaylası. İsmini haziranda yapılan boğa güreşleriyle duyuran yayla, bu vakitte on binleri ağırlıyor. İki yüzyıldır devam eden gelenek yardımıyla boğa yetiştiriciliği bir tutkuya dönüşmüş bu topraklarda. Geceyi Gürcistan’a hudut Maçahel’de geçiriyorum. Karçal Dağları’yla çevrili Maçahel eşsiz ormanları ve bitki çeşitliliği yardımıyla Türkiye’de biyosfer rezervi unvanını alan tek yer. Kafkas arılarının dünyada saflığını kaybetmediği 2-3 alandan biri. Elde edilen bal her kedere deva. Yöresel mimariyle inşa edilen Mescitli Köyü Merkez Camisi’nin üretiminde senelera meydan okuyan kestane ağacı kullanılmış. İçiyse yeşil ve kırmızının hâkim olduğu bitkisel motiflerle bezenmiş. Yürüyüş patikalarıyla çevrili bölgede evvel Maral Şelalesi’ne çıkıyorum daha sonra yaylalardan Fındıklı’ya. Artvin yolu boyunca Türkiye’nin ‘Delioğlu’ Çoruh Irmağı bana eşlik ediyor. Artık deliliğinden eser kalmamış. “Eskiden coşkuyla akan ırmağın rengi kahverengiydi, önüne kattığını gdolayırdü.
Köylere, yaylalara, doruklara yakın göllere çıkarıyor yollar sizi. Erikli Yaylası, gerçek yayla hayatına şahit olabileceğiniz yerlerden. En hoş örnekleriyle Şavşat meskenlerini de burada nazaranbiliyorsunuz.
Barajlardan daha sonra sakinleşen Çoruh artık turkuvaza döndü, kimi yerlerde aktığını bile anlamıyorsunuz” diyordu konuştuğum amca. Çoruh Irmağı üzerinde biri inşaat kademesinde olan 5 baraj var şu an. Uzaktan kartal yuvasını andıran Artvin, dağın yamacına kurulmuş. Yokuşlu yolları takip ederek burada uğramak istediğim yere, Atatürk Heykeli’ne varıyorum. Kente zirveden bakan heykel, 22 metre yüksekliğinde ve dünyanın en büyük Atatürk heykeli. Merkezden ulaşılan Hatila Vadisi Ulusal Parkı’nda kurulan Türkiye’nin en yüksek cam terasıysa daha sonraki durağım. 220 metre yükseklikteki terastan vadiye bakmak büyük yürek istiyor. Ancak terasın ucunda sizi karşılayan görüntü, tüm tereddütlerinizi alıp gdolayıyor. Kış aylarında gidenler için Artvin’de bir de kayak merkezi var. Dönüş yolunda gördüğüm Artvin Kalesi adeta kentin 5 bin yıllık geçmişini hatırlatır biçimde gösterişli. Osmanlı periyodunda ‘Livane’ olarak anılan Artvin, tarih boyunca birfazlaca kere el değiştirir. Yavuz Sultan Selim’le Osmanlı egemenliğine girer. 1828’de savaş tazminatı olarak Ruslara bırakılan bölge, çabucak sonrasında İngiliz ve Gürcü işgaline uğrar fakat 1921’de anavatana kavuşur.
Şehir merkezindeki Osmanlı- Türk mimari şaheseri olan Artvin Kültür Evi’nde kısa bir mola veriyorum. Artvin kültürüne has süslemelerle bezeli bina, artık yöresel yemekleri tadabileceğiniz bir yer olmuş. Köylerde görülen ahşap mescitlerin bilakis Merkez Çarşı Mescidi, kesme taştan yapılmış. İlerlemek için yolumun üstündeki Deriner Barajı’nın bitmez üzere gelen virajlarını tırmanmam gerekiyor evvel. Buradan Cehennem Deresi Kanyonu’na uğramak üzere Ardanuç’a çeviriyorum tarafımı. İsmi hayli duyulmamış bu doğal hoşluğun dünyanın seçkin kanyonlarından biri olduğu söyleniyor. Dar girişinden geçip bir süre kanyonda ilerliyorum. Şavşat’a hakikat yol alırken Çoruh kollarıyla bir daha bana eşlik ediyor. ‘Kara orman’ın hoşluğu Yeşillikler içerisindeki Şavşat, Türkiye’deki ‘Cittaslow’ yani ‘sakin şehir’ unvanına sahip yerlerden…
Sokaklarında dolaşırken rastgele bir Anadolu kasabasından farkını hissetmiyorsunuz lakin asıl hoşluğunu kentten uzaklaştığınızda görüyorsunuz. Şavşat’ın bu yüzünü görmek için sabahı sıkıntı ediyorum. Sabahın birinci ışıklarını Şavşat’ın çabucak üzerindeki Yavuzköy’de seyir terasından izliyoruz. Göz alabildiğine uzanan vadide, Yavuzköy mükemmel görünüyor. Meskenlerin bacalardan süzülen dumanlarla köyde hayat başlıyor. İsmini Gürcüce ‘kara orman’ sözünden alan Şavşat’ın en etkileyici yanı el değmemiş tabiatı. İlerledikçe hoşluklar sarıyor etrafınızı. Köylere, yaylalara, doruklara yakın göllere çıkarıyor yollar sizi. Maden Köyü, Erikli Yaylası, Arsiyan Yaylası, gerçek yayla hayatına şahit olabileceğiniz yerlerden. En hoş örnekleriyle Şavşat meskenlerini buralarda nazaranbiliyorsunuz. Çivi kullanmadan yapılan konutlar tahtaların birbirine geçirilmesi tekniğiyle inşa edilmiş. Artvin’in üç Karagöl’ünden biri burada. En az Borçka kadar eşsiz bir hoşluğu olan Şavşat Karagöl, ladin, çam ve köknar ağaçlarıyla çevrili. Yakınlardaki Aşağı Koyunlu Yaylası, Balık Gölü, Kocabey Kışlası, Papart Vadisi ve Gürcülerden kalma, 10’uncu yüzyılda yapılmış Tibet Kilisesi’ne kadar birfazlaca yeri geziyorum. Efkâr Tepesi’ne çıktığımdaysa Şavşat’ın büyülü coğrafyası önüme seriliyor ve bahtıma bu gece görüntüye akordeonla çalınan ‘Atabarı’ eşlik ediyor. Güler yüzlü insanları, mükemmel doğasıyla Artvin, benim için Doğu Karadeniz’in en özel yerlerinden biri olarak kalacak.
Karadeniz’de sıkça karşınıza çıkan kemerli köprülerin en hoş örneklerinden. Kamilet ve Soğucak derelerinin birleştiği noktaya şurası köprülerin 1850’li senelerda inşa edildiği iddia ediliyor. Buradan 3.5 km daha sonra Asma Köprü’nün yakınlarına aracı park edip 20 dakika kadar tırmanıyorum. Türkiye’nin en yüksek şelalelerinden olan Mençuna Şelalesi’nin baharda coşkun akan suları, yazın bir duvak kadar şık oluyor. Yavuz Sultan Selim’in ismini verdiği Hopa, denize açılan ikinci kapı. Sultan Selim, Batum seferinde dağlarda konaklarken gördüğü kıyı şeridinin hoşluğundan etkilenerek ona Acemce ‘güzel’ manasına gelen Hop ismini verir. vakit içinde isim Hopa’ya dönüşür.
Karagöl, Borçka
Hopa, Sarp Hudut Kapısı’yla bizi Gürcistan’a bağlayan değerli geçiş noktası bununla birlikte. Vadinin içerilerine ilerlediğimde sarp zirvelerin yeşile boyandığı Borçka karşılıyor beni. Öğlen yemeği molası için yol üstünde Nigozmeri ismiyle dikkatimi çeken pansiyonda duraklıyorum. Bölgede yaygın olarak kullanılan Gürcücede nigozmeri, ‘cevizlik yer’ manasına geliyormuş. Hatice Hanım’ın işlettiği pansiyona girince gürül gürül yanan kuzinedeki ekmek kokusu sarıyor ortalığı. Buralardaki restoranlarda pek bulamadığınız yöresel mutfaktan kusursuz şeyler hazırlamış. Cinçar (ısırganotu) çorbası, peynir eritmesi, silor ve turşu kavurması var menüde. Birtakım yerler için ne söylense az kalır ya, Karagöl işte o yerlerden. hafifçeçe bastıran sis o denli büyüleyici bir tesir katmış ki, yeşilin derinliklerinde kaybediyorsunuz kendinizi. Başımı üstlere çeviriyorum, evvelki gidişimde uğradığım Heba ve Atanoğlu yaylalarını arıyorum. Karagöl’e bakan sırttaki iki yayla o denli mükemmel pozisyona sahip ki bir yanınız Karagöl ve Karadeniz, öteki yanınız Karçal’ın dorukları. Karçal’ın eteklerindeki Beyazsu ve Gorgit yaylalarına patikayla basitçe ulaşabiliyorsunuz.
Cehennem Deresi Kanyonu, Ardanuç
Heba Yayla Evi’ni işleten Burhan Beyefendi ve eşi Saniye Hanım’la geçen yaz topladığımız yabanmersinlerinin tadı hâlâ damağımda… Kartal yuvası üzere Artvin yaylaları içinde en ünlüsü Kafkasör Yaylası. İsmini haziranda yapılan boğa güreşleriyle duyuran yayla, bu vakitte on binleri ağırlıyor. İki yüzyıldır devam eden gelenek yardımıyla boğa yetiştiriciliği bir tutkuya dönüşmüş bu topraklarda. Geceyi Gürcistan’a hudut Maçahel’de geçiriyorum. Karçal Dağları’yla çevrili Maçahel eşsiz ormanları ve bitki çeşitliliği yardımıyla Türkiye’de biyosfer rezervi unvanını alan tek yer. Kafkas arılarının dünyada saflığını kaybetmediği 2-3 alandan biri. Elde edilen bal her kedere deva. Yöresel mimariyle inşa edilen Mescitli Köyü Merkez Camisi’nin üretiminde senelera meydan okuyan kestane ağacı kullanılmış. İçiyse yeşil ve kırmızının hâkim olduğu bitkisel motiflerle bezenmiş. Yürüyüş patikalarıyla çevrili bölgede evvel Maral Şelalesi’ne çıkıyorum daha sonra yaylalardan Fındıklı’ya. Artvin yolu boyunca Türkiye’nin ‘Delioğlu’ Çoruh Irmağı bana eşlik ediyor. Artık deliliğinden eser kalmamış. “Eskiden coşkuyla akan ırmağın rengi kahverengiydi, önüne kattığını gdolayırdü.
Köylere, yaylalara, doruklara yakın göllere çıkarıyor yollar sizi. Erikli Yaylası, gerçek yayla hayatına şahit olabileceğiniz yerlerden. En hoş örnekleriyle Şavşat meskenlerini de burada nazaranbiliyorsunuz.
Barajlardan daha sonra sakinleşen Çoruh artık turkuvaza döndü, kimi yerlerde aktığını bile anlamıyorsunuz” diyordu konuştuğum amca. Çoruh Irmağı üzerinde biri inşaat kademesinde olan 5 baraj var şu an. Uzaktan kartal yuvasını andıran Artvin, dağın yamacına kurulmuş. Yokuşlu yolları takip ederek burada uğramak istediğim yere, Atatürk Heykeli’ne varıyorum. Kente zirveden bakan heykel, 22 metre yüksekliğinde ve dünyanın en büyük Atatürk heykeli. Merkezden ulaşılan Hatila Vadisi Ulusal Parkı’nda kurulan Türkiye’nin en yüksek cam terasıysa daha sonraki durağım. 220 metre yükseklikteki terastan vadiye bakmak büyük yürek istiyor. Ancak terasın ucunda sizi karşılayan görüntü, tüm tereddütlerinizi alıp gdolayıyor. Kış aylarında gidenler için Artvin’de bir de kayak merkezi var. Dönüş yolunda gördüğüm Artvin Kalesi adeta kentin 5 bin yıllık geçmişini hatırlatır biçimde gösterişli. Osmanlı periyodunda ‘Livane’ olarak anılan Artvin, tarih boyunca birfazlaca kere el değiştirir. Yavuz Sultan Selim’le Osmanlı egemenliğine girer. 1828’de savaş tazminatı olarak Ruslara bırakılan bölge, çabucak sonrasında İngiliz ve Gürcü işgaline uğrar fakat 1921’de anavatana kavuşur.
Şehir merkezindeki Osmanlı- Türk mimari şaheseri olan Artvin Kültür Evi’nde kısa bir mola veriyorum. Artvin kültürüne has süslemelerle bezeli bina, artık yöresel yemekleri tadabileceğiniz bir yer olmuş. Köylerde görülen ahşap mescitlerin bilakis Merkez Çarşı Mescidi, kesme taştan yapılmış. İlerlemek için yolumun üstündeki Deriner Barajı’nın bitmez üzere gelen virajlarını tırmanmam gerekiyor evvel. Buradan Cehennem Deresi Kanyonu’na uğramak üzere Ardanuç’a çeviriyorum tarafımı. İsmi hayli duyulmamış bu doğal hoşluğun dünyanın seçkin kanyonlarından biri olduğu söyleniyor. Dar girişinden geçip bir süre kanyonda ilerliyorum. Şavşat’a hakikat yol alırken Çoruh kollarıyla bir daha bana eşlik ediyor. ‘Kara orman’ın hoşluğu Yeşillikler içerisindeki Şavşat, Türkiye’deki ‘Cittaslow’ yani ‘sakin şehir’ unvanına sahip yerlerden…
Sokaklarında dolaşırken rastgele bir Anadolu kasabasından farkını hissetmiyorsunuz lakin asıl hoşluğunu kentten uzaklaştığınızda görüyorsunuz. Şavşat’ın bu yüzünü görmek için sabahı sıkıntı ediyorum. Sabahın birinci ışıklarını Şavşat’ın çabucak üzerindeki Yavuzköy’de seyir terasından izliyoruz. Göz alabildiğine uzanan vadide, Yavuzköy mükemmel görünüyor. Meskenlerin bacalardan süzülen dumanlarla köyde hayat başlıyor. İsmini Gürcüce ‘kara orman’ sözünden alan Şavşat’ın en etkileyici yanı el değmemiş tabiatı. İlerledikçe hoşluklar sarıyor etrafınızı. Köylere, yaylalara, doruklara yakın göllere çıkarıyor yollar sizi. Maden Köyü, Erikli Yaylası, Arsiyan Yaylası, gerçek yayla hayatına şahit olabileceğiniz yerlerden. En hoş örnekleriyle Şavşat meskenlerini buralarda nazaranbiliyorsunuz. Çivi kullanmadan yapılan konutlar tahtaların birbirine geçirilmesi tekniğiyle inşa edilmiş. Artvin’in üç Karagöl’ünden biri burada. En az Borçka kadar eşsiz bir hoşluğu olan Şavşat Karagöl, ladin, çam ve köknar ağaçlarıyla çevrili. Yakınlardaki Aşağı Koyunlu Yaylası, Balık Gölü, Kocabey Kışlası, Papart Vadisi ve Gürcülerden kalma, 10’uncu yüzyılda yapılmış Tibet Kilisesi’ne kadar birfazlaca yeri geziyorum. Efkâr Tepesi’ne çıktığımdaysa Şavşat’ın büyülü coğrafyası önüme seriliyor ve bahtıma bu gece görüntüye akordeonla çalınan ‘Atabarı’ eşlik ediyor. Güler yüzlü insanları, mükemmel doğasıyla Artvin, benim için Doğu Karadeniz’in en özel yerlerinden biri olarak kalacak.