1. Herkes yolcu, Kurşunlu ‘Han’cı
Karaköy’de Perşembe Pazarı’nın olduğu yol üstünde, tam manasıyla kentin kıyısında kalmış bir yer var: Kurşunlu Han. Çabucak herkes Ceneviz, Bizans ve Osmanlı yapıtı dendiğinde gözlerini doğal olarak Galata Kulesi’ne diker. Fakat Kurşunlu Han da bu biçimdesi bir haritanın karmaşık bir bütünü aslında. Tıpkı devirden kalma horasan bir yapı… Mimar Sinan, Süper Süleyman’ın ‘başbakanı’ ve damadı Rüstem Paşa’nın buyruğuyla, 1544’te tahrip olan bu yeri kervansaray olarak bir daha tasarlar. Metruk, kırık dökük anılarıyla niçinse hâlâ cazip bir yanı var buranın…
2. ‘Yeraltı’nda bir cami
Kurşunlu Han’dan çıkın ve Karaköy İskelesi’ne yanlışsız yürüyün. Kentin bir illüzyonuyla karşı karşıya kalacaksınız. Zira art geriye iki minare goreceksiniz. Fakat bu yapıların her biri diğer bir mescide ilişkin. Yeraltı Mescidi, eskinin Kastellion mahzeni. 1453 İstanbul kuşatması esnasında, Türk gemilerinin Haliç’e girmesini önlemek için gerilen zincirin bağlandığı kule. Cami bu yapıdan bozma. 24’üncü Osmanlı padişahı I. Mahmut döneminde, Köse Bahir Mustafa Paşa’nın sponsorluğunda bir İslam mabedine dönüşmüş caminin ortasında, üç sahabenin, yani Hazreti Peygamber’in arkadaşlarının kabirleri mevcut: Amr bin As, Vehb bin Huşeyre, Süfyan bin Uyeyne.
Not: Yanılsamanın öbür adresi, çabucak art sokaktaki Kemankeş Kara Mustafa Mescidi, not düşelim.
3. En eski Ermeni kilisesi
Yalnızca İstanbul’da değil, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde Surp Krikor Lusavoriç ismine yapılmış kiliseler mevcut. Kim bu kişi derseniz, pratik yanıt şöyleki: 301 yılında, Hıristiyanlığın Ermeniler içinde yayılmasına niye olan aziz. Onun bu anısı Ermeni cemaati içinde hâlâ tazimle anılıyor. İstanbul’da birebir isimde dini mabetler var ancak Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, (inşa tarihi 1431 baz alınırsa) kentteki en eski Ermeni kilisesi. İmar planından (katliamından mı deseydim?) kaçamayan yerlerden biri de burası. Yerinin bir kısmı yola katılan kilise, 1962’de bir daha yapılır. İçerideki nefis sanatsal malzemeyi gorebilmeniz için öncedena zangocu yerinde bulun. Zira kapıyı açmazsa içeri giremezsiniz…
4. Vedanın adresi Nusretiye Mescidi
İtalyan asıllı deniz amirali Kılıç Ali Paşa’nın 1580 yılında Mimar Sinan’a yaptırdığı mescide uzaktan bir selam verip Nusretiye Camisi’ne geçelim. Malum 1826 tarihi, Osmanlı devletinin kırılma anlarından. II. Mahmut’un Yeniçeri Ocağı’nı lağvetmesi daha sonrası Tophane olan caminin ismi Nusret, yani Allah’ın sayesinde gelen zafere dönüşür. Yapının mimarı Balyan ailesinden Krikor Amira Kalfa. Ermeni ustanın elinden çıkan cami, barok üslubun hoş örneklerinden. Semavi Eyice’nin tanımıyla bu mescitte Türk geleneklerini yaşatan eserler, Hattat Mustafa Râkım, Mehmed Haşim, Recai Şakir efendilerin duvarları süsleyen yazıları… Ha, unutmadan caminin güneybatısında ve mescitle birebir isimle anılan; II. Mahmut’un oğlu Abdülmecit’in inşa ettirdiği saat kulesini de kesinlikle görün.
5. Türbeler, mescitler, bahçeler…
Şayet yorulmadıysanız ve yokuş çıkacak takat kaldıysa dizlerinizde, sizi eski İstanbul’dan günümüze gelen Kadirihane Tekkesi’nin kapısına götüreyim. Anlatı şu: 1611’de İstanbul’a gelen İsmail Rumi bir süre Sofular Camisi’nde kalır. ondan sonrasında Tophane’de Hacı Piri isimli bir şahsa ilişkin arsa üzerinde bir tekke inşa ettirir. Onun Anadolu ve Rumeli’nin değişik kentlerinde 40 kadar dergâh yaptırdığı kayıtlı. Kadiriyye tarikatı, bu tekkenin kurulmasından daha sonra İstanbul’da yayılmaya başlar, 15’inci yüzyılda Bursa’da kurulan Eşrefiyye koluyla bir arada bu yolun Osmanlı topraklarında yaygınlık kazanmasında değerli rol oynar. Bu etkiden ötürü de İsmail Rumi ‘piri sani, yani ikinci kurucu unvanıyla anılıyor. Tanpınar yerlerinden biri de burada gizli: Türbeler, mescitler, eski bahçeler…
6. Gördüklerimizle kalacağız
Bayırdan aşağı inerken artık karşımızda silüeti kapatan İstanbul Çağdaş ve komşusu Galataport duruyor. Yandaki fotoğrafta Nusretiye Mescidi ve Saat Kulesi’nin denizden bağı koparılmadan evvelki halini görüyorsunuz… Tophane-i Amire’nin gerisinden bakarken Yahya Kemal’in Süheyl Ünver’e dediğini üstüme alıyorum: “Doktor, üzülme. Ben de mütareke periyodunda bir yıkık duvarı kaldırdılar diye sıkıntımdan günlerce hasta yattım, ağladım. Artık Süleymaniye’yi yıksalar umurumda olmaz. Bak daha beş yüz sene olmadı. Bizans Sarayı nasıldı diye temellerini kazıp mana çıkarmaya uğraşıyorlar. Beş yüz sene daha sonra da Süleymaniye sanki nasıldı diye temellerinden karar vermeye çalışacaklar. Sen ve ben nazaranceğimiz ve gördüklerimizle kalacağız.”
Karaköy’de Perşembe Pazarı’nın olduğu yol üstünde, tam manasıyla kentin kıyısında kalmış bir yer var: Kurşunlu Han. Çabucak herkes Ceneviz, Bizans ve Osmanlı yapıtı dendiğinde gözlerini doğal olarak Galata Kulesi’ne diker. Fakat Kurşunlu Han da bu biçimdesi bir haritanın karmaşık bir bütünü aslında. Tıpkı devirden kalma horasan bir yapı… Mimar Sinan, Süper Süleyman’ın ‘başbakanı’ ve damadı Rüstem Paşa’nın buyruğuyla, 1544’te tahrip olan bu yeri kervansaray olarak bir daha tasarlar. Metruk, kırık dökük anılarıyla niçinse hâlâ cazip bir yanı var buranın…
2. ‘Yeraltı’nda bir cami
Kurşunlu Han’dan çıkın ve Karaköy İskelesi’ne yanlışsız yürüyün. Kentin bir illüzyonuyla karşı karşıya kalacaksınız. Zira art geriye iki minare goreceksiniz. Fakat bu yapıların her biri diğer bir mescide ilişkin. Yeraltı Mescidi, eskinin Kastellion mahzeni. 1453 İstanbul kuşatması esnasında, Türk gemilerinin Haliç’e girmesini önlemek için gerilen zincirin bağlandığı kule. Cami bu yapıdan bozma. 24’üncü Osmanlı padişahı I. Mahmut döneminde, Köse Bahir Mustafa Paşa’nın sponsorluğunda bir İslam mabedine dönüşmüş caminin ortasında, üç sahabenin, yani Hazreti Peygamber’in arkadaşlarının kabirleri mevcut: Amr bin As, Vehb bin Huşeyre, Süfyan bin Uyeyne.
Not: Yanılsamanın öbür adresi, çabucak art sokaktaki Kemankeş Kara Mustafa Mescidi, not düşelim.
3. En eski Ermeni kilisesi
Yalnızca İstanbul’da değil, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde Surp Krikor Lusavoriç ismine yapılmış kiliseler mevcut. Kim bu kişi derseniz, pratik yanıt şöyleki: 301 yılında, Hıristiyanlığın Ermeniler içinde yayılmasına niye olan aziz. Onun bu anısı Ermeni cemaati içinde hâlâ tazimle anılıyor. İstanbul’da birebir isimde dini mabetler var ancak Galata Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, (inşa tarihi 1431 baz alınırsa) kentteki en eski Ermeni kilisesi. İmar planından (katliamından mı deseydim?) kaçamayan yerlerden biri de burası. Yerinin bir kısmı yola katılan kilise, 1962’de bir daha yapılır. İçerideki nefis sanatsal malzemeyi gorebilmeniz için öncedena zangocu yerinde bulun. Zira kapıyı açmazsa içeri giremezsiniz…
4. Vedanın adresi Nusretiye Mescidi
İtalyan asıllı deniz amirali Kılıç Ali Paşa’nın 1580 yılında Mimar Sinan’a yaptırdığı mescide uzaktan bir selam verip Nusretiye Camisi’ne geçelim. Malum 1826 tarihi, Osmanlı devletinin kırılma anlarından. II. Mahmut’un Yeniçeri Ocağı’nı lağvetmesi daha sonrası Tophane olan caminin ismi Nusret, yani Allah’ın sayesinde gelen zafere dönüşür. Yapının mimarı Balyan ailesinden Krikor Amira Kalfa. Ermeni ustanın elinden çıkan cami, barok üslubun hoş örneklerinden. Semavi Eyice’nin tanımıyla bu mescitte Türk geleneklerini yaşatan eserler, Hattat Mustafa Râkım, Mehmed Haşim, Recai Şakir efendilerin duvarları süsleyen yazıları… Ha, unutmadan caminin güneybatısında ve mescitle birebir isimle anılan; II. Mahmut’un oğlu Abdülmecit’in inşa ettirdiği saat kulesini de kesinlikle görün.
5. Türbeler, mescitler, bahçeler…
Şayet yorulmadıysanız ve yokuş çıkacak takat kaldıysa dizlerinizde, sizi eski İstanbul’dan günümüze gelen Kadirihane Tekkesi’nin kapısına götüreyim. Anlatı şu: 1611’de İstanbul’a gelen İsmail Rumi bir süre Sofular Camisi’nde kalır. ondan sonrasında Tophane’de Hacı Piri isimli bir şahsa ilişkin arsa üzerinde bir tekke inşa ettirir. Onun Anadolu ve Rumeli’nin değişik kentlerinde 40 kadar dergâh yaptırdığı kayıtlı. Kadiriyye tarikatı, bu tekkenin kurulmasından daha sonra İstanbul’da yayılmaya başlar, 15’inci yüzyılda Bursa’da kurulan Eşrefiyye koluyla bir arada bu yolun Osmanlı topraklarında yaygınlık kazanmasında değerli rol oynar. Bu etkiden ötürü de İsmail Rumi ‘piri sani, yani ikinci kurucu unvanıyla anılıyor. Tanpınar yerlerinden biri de burada gizli: Türbeler, mescitler, eski bahçeler…
6. Gördüklerimizle kalacağız
Bayırdan aşağı inerken artık karşımızda silüeti kapatan İstanbul Çağdaş ve komşusu Galataport duruyor. Yandaki fotoğrafta Nusretiye Mescidi ve Saat Kulesi’nin denizden bağı koparılmadan evvelki halini görüyorsunuz… Tophane-i Amire’nin gerisinden bakarken Yahya Kemal’in Süheyl Ünver’e dediğini üstüme alıyorum: “Doktor, üzülme. Ben de mütareke periyodunda bir yıkık duvarı kaldırdılar diye sıkıntımdan günlerce hasta yattım, ağladım. Artık Süleymaniye’yi yıksalar umurumda olmaz. Bak daha beş yüz sene olmadı. Bizans Sarayı nasıldı diye temellerini kazıp mana çıkarmaya uğraşıyorlar. Beş yüz sene daha sonra da Süleymaniye sanki nasıldı diye temellerinden karar vermeye çalışacaklar. Sen ve ben nazaranceğimiz ve gördüklerimizle kalacağız.”