Boşanma ve çocuk bağının kıymeti Boşanmaya çocuğun yansıları:
Çocuklar boşanmayı sıkıntı kavrayıp sıkıntı kabul ederler. Boşanmada çocuklar ailelerinde olan değişikliğin farkındadır. Bu değişikliği düzeltmek için ellerinden bir şey gelmemesi onlara epeyce acı verir.
Ailenin dağılması çocuklarda da pek hayli değişik duygusal reaksiyona niye olur. Çocuklar ileriki devirlerinde bu hisleri tekrar yaşayabilirler. Çocuğun bu olumsuz hislerle baş edebilmesi için onların ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bunun için yetişkinlerin yardımına gereksinim duyarlar. Çocukların hislerinin dışarı çıkmasına müsaade verilmezse çocukta depresyon, konsantrasyon bozukluğu, korku ahenk bozukluğu üzere meselelere dönüşebilir. Tam bu noktada ebeveynler de acı duyarken çocukların problemlerini dinlemeyi başarmada kuvvetlik yaşarlar. Muhtemelen kendi kendilerini teselli etmekte kuvvetlik çekiyorlardır.
Çocuklar genel olarak boşanmaya karşı birtakım belli tipik reaksiyonlar gösterirler. Şayet ebeveynler bu yansılardan haberdar olurlarsa çocuklarına daha uygun yardım edebilirler. Neler olabileceği konusunda öncesinden haberdar olmalarında yarar vardır.
KORKU: Ailenin dağılmasından daha sonra çocuk dehşete kapılır. Bu dehşet çocuğun yaşına nazaran değişir. Okul öncesi yaşlarındaki çocuklar, yanında kalan ebeveyninde terk edeceğinden yiyecek, giyecek ihtiyaçlarının karşılanmamasından, uzakta olan ebeveyni nazaranmeyeceğinden, eskisi kadar sevilmeyeceğinden korkabilirler. Bu kaygılarını ağlamak, ebeveyne yapışmak ya da daha evvelki gelişim basamaklarından birine geri dönmek halinde olabilir. Ebeveynler çocukların bu dehşetlerini dışarı çıkarmalarına yardımcı olacak sorular sorarak onların niye korktuklarını anlatmasına yardımcı olmalıdırlar.
YALNIZLIK: Boşanmadan daha sonraki süreçte ailenin evvelki iklimi hiç bir vakit eskisi üzere olmayacaktır. Çocuklar giden ebeveynin yokluğunu hisseder. Çocuklar daha fazla tek başına vakit geçirmek zorunda kalırlar. Zira başka ebeveynden gelen takviye kesilmiştir. Kalan ebeveyn işleri tek başına yapmak ve fazlaca çalışmak durumundadır.
REDDEDİLME: Küçük çocukların boşanmanın yetişkinleri ilgilendiren bir şey olduğunu kavramaları zordur. Anne ve babaları birbirini artık istemediklerine göre kendisini de reddedeceklerini düşünebilirler. Bu niçinle ebeveynler boşanma sonucunı çocuklarına açıklarken boşanmanın çocuklarla olan ilgiyi asla etkilemeyeceğini altını çizerek vurgulamalıdırlar.
SUÇLULUK: Çocuklar her şeyin niçininin kendileri olduğunu düşünme eğilimlerindedirler. Şayet daha güzel çocuk olsalardı bunun olmayacağına inanırlar. Hatta suçluluk hisleri o kadar kabarır ki durumu düzeltmenin kendi davranışlarına bağlı olduğuna kadar işi vardırabilirler. Fakat çocuklar bu suçluluk hislerini yetişkinler üzere sözlerle ifade edemezler. Lakin davranışlarla muhakkak ederler. Fakat davranışlarla olumsuz şeyleri kendi üzerine alıyorlarsa bu çocuğun suçluluk duygusu yaşadığına dair bir ipucudur. Bu niçinle çocuğa boşanma açıklanırken bunun kendileri ile bir ilgisinin olmadığı, yalnızca anne ve babanın münasebeti ile ilgili olduğu ve boşanmanın süreksiz bir durum olmadığı yeniden ailenin bir ortaya gelmesinin mümkün olmadığı çocuğa açıklanmalıdır. Çocuklarla konuşurken seçilen sözlere ve cümlenin manasına dikkat edilmelidir. Şunu şunu yapmasaydın bu bu olmazdı üzere açık uçlu cümleler çocuğun suçluluk hissini tetikleyebilir.
ÜZÜNTÜ: Çocukların boşanmaya gösterdikleri en yaygın reaksiyon hüzündür. Çocuklar giden ebeveynin akabinde uzun müddet yas tutabilirler. Bir ebeveynin çocuğun omurundaki yerini hiç kimse dolduramaz. Zira çocuk bir ebeveynin onun günlük ömründe yok olmasını hisseder ve ailenin bir ortada olduğu günlere hasret duyar.
Ağlamak ve üzgün görünmek çocuğun kederinin bir belirtisi olsa bile az konuşmak, içine kapanmak, hırçın davranmak, karamsar fotoğraf çizmek, hayal kurmak, daha evvel hoşlandıkları aktivitelerden kesilmek, öfkeli davranışlar göstermek formunda kederlerini muhakkak ederler.
Çocukların kederleri ile baş edebilmelerine yardımcı olmanın en uygun yolu onlara hisleri ile ilgili konuşma imkanı sağlamaktır. Bu niçinle ebeveynler çocukların hüzünlerini hafifçeseyip görmezden gelmemelidir. Bu mevzuyu konuşmanın onları daha fazlaca üzeceği yanılgısına kapılmamalılar. Bu bahiste ebeveynler kendi hislerini çocukları ile paylaşarak ıstırabın lisana getirilişine ön ayak olabilirler. Çocuğun hüzünlü hali gözlendiğinde uzman takviyesi almaları yerinde olur.
ÖFKE: Çocuklar boşanmaya duydukları öfkeyi yaşlarına ve kişilik özelliklerine göre farklı biçimlerde dışa vururlar. Erkek çocuklar bağırıp çağırarak, saldırgan davranışlarda bulunarak öfkelerini dışarı vurur. Yaşça büyük çocuklar bilişsel düzeyleri daha âlâ geliştiklerinden ve muhakeme yetenekleri arttığından öfkelerini boşanmadan sorumlu tuttukları ebeveyne yönlendirebilir. Ebeveynlerin çocuğun öfkesini kabul etmeleri kısa vadede en uygun yapacakları şeydir. Ayrıyeten yürüyüş spor üzere fizikî aktiviteleri artırarak öfkeyi dışarı çıkış yolları bulmalıdır. Öfkelerini içlerine kapanarak aşikâr eden çocuklara hislerini kelama dökme konusunda cüret verilebilir. Çocuğun öfkesi görmezden gelinmemeli, öfkenin yanlış olduğu izlenimi verilmemeli, davranışlarını bastıracak tavır ve davranışlardan kaçınılmalıdır.
GERİLEME: Bazı küçük çocuklar anne ve babasının ayrılmasına parmak emme, yatağa işeme, tutturma, vurma, çok düşkünlük, evvelden sevilen bir oyuncağa ya da objeye yine yapışma üzere gelişimlerinde tamamladıkları rastgele bir evreye geri dönerek reaksiyon verebilirler.
UYKU SIKINTILARI: Çocuklar uykusuzluk, tasa, kabus görme üzere reaksiyonlar verebilirler. Zira çocuk için uyku bilinmeyen bir şey manasına gelebilir. Yatağa gitmeyi reddedebilirler. Ebeveyn çocukların uyku tertiplerini aksatmamaya itina göstermelidir. Akşamlar ve gece ile ilgili eski nizamı değiştirmemeye ihtimam gösterilmelidir.
Anneyi babayı bir ortaya getirme fantezisi:
Boşanmanın üzerinden yıllar geçse de kimi çocuklar hala onları bir ortaya getirme hayalleri kurabilirler. Bu olağan bir reaksiyon olmakla çocukların bu cins hayalleri elden geldiğince beslenmemeye çalışılmalıdır. Hatta boşanan eşlerden biri üstü kapalı olarak çocuklara bu biçimde sınyeller verebilir. Bunun olmaması durumunda çocuk tekrar hayal kırıklığı yaşar. Ya da küçük çocuklar, çocukların güzelliği için etkileşimlerine çeki nizam verdiklerinde bu durum çocuk tarafınca tekrar barışıldığı biçiminde yorumlanabilir. Bu niçinle anne ve baba gerçek durum her neyse açık ve net cümlelerle bunu çocuğa tabir etmelidir.
Ayrıca çocuklar boşanmaya, okul problemleri, yeme meseleleri, fizikî sıkıntılar üzere hayli değişik formlarda tepki verebilirler.
Boşanma çocuğu ömründe en kıymetli olan iki insanın ayrılmasına şahit olmakla yüz yüze bırakır. Çocuk bundan bu biçimde annesi ve babası ile farklı başka birlikte olmak zorundadır. Bu durum ister istemez çocukta ümitsizlik ve güvensizlik oluşturur. Lakin bu çocukların her iki ebeveyni de sevmelerine ve onlarla vakit geçirmelerine müsaade verildiği ve teşvik edildiği takdirde çocuklar boşanmanın yol açtığı durumdan kurtulurlar ve yeni hayatlarına daha kolay ahenk sağlarlar.
Çocuklara açık yahut zımmi olarak bir ebeveyni sevmelerinin öteki ebeveyni sevmedikleri iletisi verilmemelidir. Bu çocuğun başını karıştırır. Çocuk kendi algılamasını sorgulamaya başlar. Başka taraftan bu çocuklar bir ebeveyni sevdikleri için başkası tarafınca reddedileceklerinden korkabilirler. Bu da onların güvensizliğini artırdığı üzere bir ebeveyne yapışmalarına yol açabilir. Başka ebeveyni de kaybetmemek için kendi benliklerinden ödün vermek zorunda hissedebilirler.
Çocuğa inançta olduğu ve sevildiği iletisini vermenin en kolay ve en faal yolu ebeveynlerin davranışları ile daima onları sevdiklerini belirli etmeleridir. Örneğin kucak kucak kucaklamak, öpmek, sırtlarını sıvazlamak ve onlarla konuşurken daima gözlerinin içine bakmak. Bu çocuğunuza his niyet ve ihtiyaçlarının önemsendiği hissini verir.
Ne kadar çabalanırsa çabalansın kimi vakit boşanma kaçınılmazdır. Boşanma hayat seyahatinde değerli hayat olaylarından biridir. Şayet boşanma kaçınılmaz olmuşsa yapılacak een düzgün şey durumu olduğu üzere kabul edip evlilik ilgisinde olmayan şeyleri oldurmaya uğraşmak; karı kocalık rollerinin bittiğini lakin ebeveynlik rollerinin devam ettiğini benimseyip ilgilerin ve ortadaki etkileşimin ibresini anne ve babalık rollerine çevirmek ve bu rollerin hakkını vermek formunda yeni bir seyahate çevrilmeye kendine müsaade vermektir.
Çocuklar boşanmayı sıkıntı kavrayıp sıkıntı kabul ederler. Boşanmada çocuklar ailelerinde olan değişikliğin farkındadır. Bu değişikliği düzeltmek için ellerinden bir şey gelmemesi onlara epeyce acı verir.
Ailenin dağılması çocuklarda da pek hayli değişik duygusal reaksiyona niye olur. Çocuklar ileriki devirlerinde bu hisleri tekrar yaşayabilirler. Çocuğun bu olumsuz hislerle baş edebilmesi için onların ortaya çıkarılması gerekmektedir. Bunun için yetişkinlerin yardımına gereksinim duyarlar. Çocukların hislerinin dışarı çıkmasına müsaade verilmezse çocukta depresyon, konsantrasyon bozukluğu, korku ahenk bozukluğu üzere meselelere dönüşebilir. Tam bu noktada ebeveynler de acı duyarken çocukların problemlerini dinlemeyi başarmada kuvvetlik yaşarlar. Muhtemelen kendi kendilerini teselli etmekte kuvvetlik çekiyorlardır.
Çocuklar genel olarak boşanmaya karşı birtakım belli tipik reaksiyonlar gösterirler. Şayet ebeveynler bu yansılardan haberdar olurlarsa çocuklarına daha uygun yardım edebilirler. Neler olabileceği konusunda öncesinden haberdar olmalarında yarar vardır.
KORKU: Ailenin dağılmasından daha sonra çocuk dehşete kapılır. Bu dehşet çocuğun yaşına nazaran değişir. Okul öncesi yaşlarındaki çocuklar, yanında kalan ebeveyninde terk edeceğinden yiyecek, giyecek ihtiyaçlarının karşılanmamasından, uzakta olan ebeveyni nazaranmeyeceğinden, eskisi kadar sevilmeyeceğinden korkabilirler. Bu kaygılarını ağlamak, ebeveyne yapışmak ya da daha evvelki gelişim basamaklarından birine geri dönmek halinde olabilir. Ebeveynler çocukların bu dehşetlerini dışarı çıkarmalarına yardımcı olacak sorular sorarak onların niye korktuklarını anlatmasına yardımcı olmalıdırlar.
YALNIZLIK: Boşanmadan daha sonraki süreçte ailenin evvelki iklimi hiç bir vakit eskisi üzere olmayacaktır. Çocuklar giden ebeveynin yokluğunu hisseder. Çocuklar daha fazla tek başına vakit geçirmek zorunda kalırlar. Zira başka ebeveynden gelen takviye kesilmiştir. Kalan ebeveyn işleri tek başına yapmak ve fazlaca çalışmak durumundadır.
REDDEDİLME: Küçük çocukların boşanmanın yetişkinleri ilgilendiren bir şey olduğunu kavramaları zordur. Anne ve babaları birbirini artık istemediklerine göre kendisini de reddedeceklerini düşünebilirler. Bu niçinle ebeveynler boşanma sonucunı çocuklarına açıklarken boşanmanın çocuklarla olan ilgiyi asla etkilemeyeceğini altını çizerek vurgulamalıdırlar.
SUÇLULUK: Çocuklar her şeyin niçininin kendileri olduğunu düşünme eğilimlerindedirler. Şayet daha güzel çocuk olsalardı bunun olmayacağına inanırlar. Hatta suçluluk hisleri o kadar kabarır ki durumu düzeltmenin kendi davranışlarına bağlı olduğuna kadar işi vardırabilirler. Fakat çocuklar bu suçluluk hislerini yetişkinler üzere sözlerle ifade edemezler. Lakin davranışlarla muhakkak ederler. Fakat davranışlarla olumsuz şeyleri kendi üzerine alıyorlarsa bu çocuğun suçluluk duygusu yaşadığına dair bir ipucudur. Bu niçinle çocuğa boşanma açıklanırken bunun kendileri ile bir ilgisinin olmadığı, yalnızca anne ve babanın münasebeti ile ilgili olduğu ve boşanmanın süreksiz bir durum olmadığı yeniden ailenin bir ortaya gelmesinin mümkün olmadığı çocuğa açıklanmalıdır. Çocuklarla konuşurken seçilen sözlere ve cümlenin manasına dikkat edilmelidir. Şunu şunu yapmasaydın bu bu olmazdı üzere açık uçlu cümleler çocuğun suçluluk hissini tetikleyebilir.
ÜZÜNTÜ: Çocukların boşanmaya gösterdikleri en yaygın reaksiyon hüzündür. Çocuklar giden ebeveynin akabinde uzun müddet yas tutabilirler. Bir ebeveynin çocuğun omurundaki yerini hiç kimse dolduramaz. Zira çocuk bir ebeveynin onun günlük ömründe yok olmasını hisseder ve ailenin bir ortada olduğu günlere hasret duyar.
Ağlamak ve üzgün görünmek çocuğun kederinin bir belirtisi olsa bile az konuşmak, içine kapanmak, hırçın davranmak, karamsar fotoğraf çizmek, hayal kurmak, daha evvel hoşlandıkları aktivitelerden kesilmek, öfkeli davranışlar göstermek formunda kederlerini muhakkak ederler.
Çocukların kederleri ile baş edebilmelerine yardımcı olmanın en uygun yolu onlara hisleri ile ilgili konuşma imkanı sağlamaktır. Bu niçinle ebeveynler çocukların hüzünlerini hafifçeseyip görmezden gelmemelidir. Bu mevzuyu konuşmanın onları daha fazlaca üzeceği yanılgısına kapılmamalılar. Bu bahiste ebeveynler kendi hislerini çocukları ile paylaşarak ıstırabın lisana getirilişine ön ayak olabilirler. Çocuğun hüzünlü hali gözlendiğinde uzman takviyesi almaları yerinde olur.
ÖFKE: Çocuklar boşanmaya duydukları öfkeyi yaşlarına ve kişilik özelliklerine göre farklı biçimlerde dışa vururlar. Erkek çocuklar bağırıp çağırarak, saldırgan davranışlarda bulunarak öfkelerini dışarı vurur. Yaşça büyük çocuklar bilişsel düzeyleri daha âlâ geliştiklerinden ve muhakeme yetenekleri arttığından öfkelerini boşanmadan sorumlu tuttukları ebeveyne yönlendirebilir. Ebeveynlerin çocuğun öfkesini kabul etmeleri kısa vadede en uygun yapacakları şeydir. Ayrıyeten yürüyüş spor üzere fizikî aktiviteleri artırarak öfkeyi dışarı çıkış yolları bulmalıdır. Öfkelerini içlerine kapanarak aşikâr eden çocuklara hislerini kelama dökme konusunda cüret verilebilir. Çocuğun öfkesi görmezden gelinmemeli, öfkenin yanlış olduğu izlenimi verilmemeli, davranışlarını bastıracak tavır ve davranışlardan kaçınılmalıdır.
GERİLEME: Bazı küçük çocuklar anne ve babasının ayrılmasına parmak emme, yatağa işeme, tutturma, vurma, çok düşkünlük, evvelden sevilen bir oyuncağa ya da objeye yine yapışma üzere gelişimlerinde tamamladıkları rastgele bir evreye geri dönerek reaksiyon verebilirler.
UYKU SIKINTILARI: Çocuklar uykusuzluk, tasa, kabus görme üzere reaksiyonlar verebilirler. Zira çocuk için uyku bilinmeyen bir şey manasına gelebilir. Yatağa gitmeyi reddedebilirler. Ebeveyn çocukların uyku tertiplerini aksatmamaya itina göstermelidir. Akşamlar ve gece ile ilgili eski nizamı değiştirmemeye ihtimam gösterilmelidir.
Anneyi babayı bir ortaya getirme fantezisi:
Boşanmanın üzerinden yıllar geçse de kimi çocuklar hala onları bir ortaya getirme hayalleri kurabilirler. Bu olağan bir reaksiyon olmakla çocukların bu cins hayalleri elden geldiğince beslenmemeye çalışılmalıdır. Hatta boşanan eşlerden biri üstü kapalı olarak çocuklara bu biçimde sınyeller verebilir. Bunun olmaması durumunda çocuk tekrar hayal kırıklığı yaşar. Ya da küçük çocuklar, çocukların güzelliği için etkileşimlerine çeki nizam verdiklerinde bu durum çocuk tarafınca tekrar barışıldığı biçiminde yorumlanabilir. Bu niçinle anne ve baba gerçek durum her neyse açık ve net cümlelerle bunu çocuğa tabir etmelidir.
Ayrıca çocuklar boşanmaya, okul problemleri, yeme meseleleri, fizikî sıkıntılar üzere hayli değişik formlarda tepki verebilirler.
Boşanma çocuğu ömründe en kıymetli olan iki insanın ayrılmasına şahit olmakla yüz yüze bırakır. Çocuk bundan bu biçimde annesi ve babası ile farklı başka birlikte olmak zorundadır. Bu durum ister istemez çocukta ümitsizlik ve güvensizlik oluşturur. Lakin bu çocukların her iki ebeveyni de sevmelerine ve onlarla vakit geçirmelerine müsaade verildiği ve teşvik edildiği takdirde çocuklar boşanmanın yol açtığı durumdan kurtulurlar ve yeni hayatlarına daha kolay ahenk sağlarlar.
Çocuklara açık yahut zımmi olarak bir ebeveyni sevmelerinin öteki ebeveyni sevmedikleri iletisi verilmemelidir. Bu çocuğun başını karıştırır. Çocuk kendi algılamasını sorgulamaya başlar. Başka taraftan bu çocuklar bir ebeveyni sevdikleri için başkası tarafınca reddedileceklerinden korkabilirler. Bu da onların güvensizliğini artırdığı üzere bir ebeveyne yapışmalarına yol açabilir. Başka ebeveyni de kaybetmemek için kendi benliklerinden ödün vermek zorunda hissedebilirler.
Çocuğa inançta olduğu ve sevildiği iletisini vermenin en kolay ve en faal yolu ebeveynlerin davranışları ile daima onları sevdiklerini belirli etmeleridir. Örneğin kucak kucak kucaklamak, öpmek, sırtlarını sıvazlamak ve onlarla konuşurken daima gözlerinin içine bakmak. Bu çocuğunuza his niyet ve ihtiyaçlarının önemsendiği hissini verir.
Ne kadar çabalanırsa çabalansın kimi vakit boşanma kaçınılmazdır. Boşanma hayat seyahatinde değerli hayat olaylarından biridir. Şayet boşanma kaçınılmaz olmuşsa yapılacak een düzgün şey durumu olduğu üzere kabul edip evlilik ilgisinde olmayan şeyleri oldurmaya uğraşmak; karı kocalık rollerinin bittiğini lakin ebeveynlik rollerinin devam ettiğini benimseyip ilgilerin ve ortadaki etkileşimin ibresini anne ve babalık rollerine çevirmek ve bu rollerin hakkını vermek formunda yeni bir seyahate çevrilmeye kendine müsaade vermektir.