Karagöz’e selam
Çekirge Caddesi üzerindeyiz. Solunuzda ‘Mevlidi Şerif’in şairi Süleyman Çelebi, sağınızda Karagöz ve Hacivat’ın anıt mezarı. İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, “Karagöz’ün büyüklüğü varlığında değil, yokluğundadır” derken nokta atışı bir tespit yapar. Zira imparatorluğun kuruluş demlerinde Pir Küşteri marifetiyle hayal perdesine yansıtılan Karagöz ile Hacivat hakkındaki bilgiler flu. Buna karşın Sabri Esat Siyavuşgil’in tanımıyla söylersek; halk, hayal perdesinin Bursa’da kurulduğuna inanır. Hal bu biçimde olunca popülaritesi hiç bir vakit düşmeyen ve her çağda yenilenen Karagöz ve Hacivat’ın önünde hürmetle eğilelim. Onların çini rölyefleri önünde hatıra fotoğrafı çektirdikten daha sonra yolun karşısındaki, Türkiye’nin birinci Karagöz Müzesi’ne de gidin. bu biçimdesi bir yapıyı ayaklandıran Şinasi Çelikkol’a da hürmetlerimizi iletelim.
Osmanlı’nın en eski kitabesi nerede?
İznik; kuşkusuz Bursa’nın en hoş ilçesi. İsmini verdiği gölün etrafına kurulmuş, antik evrelerden çağdaş vakit içindera uzanan bir yüzük taşı. Roma’nın kendini gösterdiği (ki Roma yolu hala mevcut), Bizans’ın 1204 Latin işgali daha sonrası sığındığı melce ve küllerinden doğduğu başşehir, Selçukluların Anadolu’daki birinci payitahtı, Osmanlı’nın birinci medreseyi kurduğu yer… Haydi bir kere daha bir dahaleyelim: İznik; Sarı Saltuk’un düşü, Davudu Kayseri’nin din-ilim aynası, Cem’in gerçekleşmeyen kehaneti, Pir Bedreddin’in ‘sessiz ev’i. Bu küçük kasaba Hıristiyanlar için Vatikan ve Kudüs’ten daha sonra kutsal kabul edilen 3’üncü kent. Zira İseviliğin kurumsallaştığı ‘İznik Amentüsü’ burada tamamlandı. Bir soru daha: Osmanlı’dan günümüze ulaşan en eski kitabe, Hacı Özbek Camisi’nin neresinde?
Kaygılı âşıklar tabibi
Bursa’nın Osmanlı sufiliğinde değerli bir yeri var. ‘Şehrin tasavvufi boyası’ diye tanım ettiğim Celvetiliğin piri Üftâde Hazretleri’nin kapısını çalalım: Arapça ‘celâ’ sözünden türeyen ve aşikâr olmak, ortaya çıkmak demek olan celvet, ‘halvete giren kulun kendi benliğini, varlığını yok ederek Hakk’ın sıfatları ile halvetten çıkması ve Hak’ta fani olması’ manasına geliyor. Aziz Mahmud Hüdayi’nin, mürşidi Üftâde Hazretleri’nden öğrenerek sistemleştirdiği Celvetiyye, Anadolu ve Rumeli’de yaygınlık kazanacak, Osmanlı coğrafyasını mayalayacaktır. Artık ‘Boğaz’ın Dört Muhafızı’ndan biri olan Hüdayi Dede’nin pirine söylemiş olduği şiirle, Üftâde Mescidi ve türbesinden ayrılalım: “Dertli âşıklar tabibi Hazreti Üftâde’dir / Bağı aşkın andelibi Hazreti Üftâde’dir…” Meraklısına not: Büyük mürşit Üftâde’nin tekkesine gitmek isteyen Tahtakale’den Aydede minibüsüne binsin. Dergâhın kapısını açınca, siz de Tanpınar’ın ‘Huzur’da söylemiş olduği üzere, “Ben bu biçimdelar gelseydim kesinlikle Celveti olurdum” der misiniz? Bu ortada Üftâde’nin komşusu sayılan Haraççıoğlu Medresesi’ne de kesinlikle uğrayın. ‘İkinci zaman’ bahçesinde keyfinize bakılırsa yorgunluk kahvesi ya da çayı içerken Zeki Müren’in mahallesinden nağmeler duyacaksınız.
‘Boğaziçi Mehtapları’nda Tirilye zeytini yenir
Mudanya, bilhassa İstanbulluların deniz otobüsleriyle aşina oldukları bir istasyon. Bu ilçeyi öbür bir yazıya havale edelim, siz batı tarafında ilerlemeye devam edin. Eskinin Rum kasabası Siği’nin akabinde Tirilye’ye varacaksınız. Bu balıkçı kasabası, şarap ve zeytiniyle ünlü. Zeytin demişken; Abdülhak Şinasi Hisar, ‘Boğaziçi Mehtapları’nda rengi mora çalan bu zeytini pek bir över. Eski sokakları, Taş Mektep’i, Fatih Mescidi, Tabut Meskeni, postanesi, Dündar Meskeni, Kemerli Kilisesi ile büyük ölçüde kendini koruma ve müdafaa eden bir yer Tirilye; görmeden geçmeyin.